Het Amersfoorts Cantatekoor en -Orkest
Het Amersfoorts Cantatekoor en -Orkest Marc Vuister

25 jaar Bach cantates in Amersfoort

8 juni 2022 om 14:00 Muziek

AMERSFOORT Het Amersfoorts Cantatekoor en -orkest brengt op zaterdag 18 juni om 17.00 uur onder leiding van Bas Ramselaar in de tweede cantatebijeenkomst van dit seizoen BWV 191 Gloria in excelsis Deo, het motet Sei Lob und Preis mit Ehren en het koraal met dezelfde titel uit cantate BWV 29 in de St. Joriskerk. Een bijzondere plek, omdat de cantatebijeenkomsten al sinds jaar en dag in de St. Franciscus Xaveriuskerk worden gehouden. 

Koor en orkest vieren dan ook een feestje, want het is op 18 juni 25 jaar geleden dat de eerste cantate door het net opgerichte Amersfoortse Bach Koor- en Orkest in de St. Joriskerk werd uitgevoerd. 

MENGVORM Initiatiefnemer van het eerste uur was musicus-dirigent Wouter van den Braak, destijds woonachtig in Amersfoort en nu inwoner van Leusden. ,,Ik woonde toen boven de Xaveriuskerk en mijn buurman was Harry Weultjes, koster van dezelfde kerk. Harry was tevens secretaris van de Raad van Kerken en liefhebber van de muziek van Bach. Samen bespraken we het idee om onder de paraplu van deze Raad een serie op te starten waarin de cantates van Johann Sebastian Bach centraal zouden staan. De Raad van Kerken had er wel oren naar, maar was wat huiverig om de cantates in de vorm van een dienst te presenteren. De vraag was van meet af aan: moeten we de uitvoering van de cantates vanuit de muziek vormgeven of krijgt het een liturgisch kader? Een dienst moest het beslist niet worden en zo kwamen we uit op een mengvorm, waarin er tot op de dag van vandaag een toelichting op de betreffende cantate wordt gegeven en de muziek centraal staat.”

Van de vijf jaargangen kerkcantates, ongeveer driehonderd stuks, zijn er nog geen tweehonderd bewaard gebleven. Een jaargang bevat een reeks van toepasselijke cantates voor alle zon- en feestdagen van het kerkelijk jaar. In Amersfoort worden jaarlijks drie Bach- cantates in één seizoen gepresenteerd. Met een inleiding over de cantates, een enkel instrumentaal werk en de uitvoering van de cantate tot slot, is er een herkenbare steeds terugkerende vormgeving ontstaan die gezien de grote belangstelling beslist in een behoefte voorziet. 

Al vrij snel na de uitvoering van der eerste cantates vroeg de Raad van kerken zich af of zij nog wel het voortouw moesten nemen. Zo werd de uitvoering van de cantates onder gebracht in Stichting Rondom de Cantates. Allengs verschoof het theologische accent in de toelichting van de cantates naar een meer algemene vorm, waarin ook muzikale elementen worden uitgelegd en verbonden aan de zeggingskracht van de tekst. 

GENIALITEIT Van den Braak is inmiddels zelf afgestudeerd theoloog en als geestelijk verzorger actief. Hij is van mening dat het publiek in de cantates van Bach altijd wel iets vindt om over na te denken en over te reflecteren. ,,De genialiteit van de muziek van Bach spreekt mij enorm aan. De bijzondere samensmelting van zijn muziek en de tekst in een briljante eenheid is iets wat mij steeds weer raakt. De geniale muziek van Bach pakt je beet en laat je niet meer los. De grootsheid van zijn componeren raakt iedereen.” 

In 2011 droeg Wouter van den Braak het dirigeerstokje over aan de Amersfoortse concertzanger-dirigent Bas Ramselaar. Op 18 juni zal van den Braak koor- en orkest net als 25 jaar geleden nog één keer dirigeren in het motet en het koraal. Wouter van den Braak is in het jubileumjaar tevens tijdelijk voorzitter van Stichting Rondom de Cantates. 

De geniale muziek van Bach pakt je beet en laat je niet meer los.

ANDERE KLEUR Sinds de komst van Bas Ramselaar is de invulling van de cantate-uitvoering grotendeels ongewijzigd. Ramselaar is altijd op zoek naar verrassende instrumentalisten om in het instrumentale werk van Bach ook een andere kleur te laten zien, zoals een Prelude van Bach op accordeon. Had Van den Braak genoeg aan één repetitie met zijn koorzangers; Bas Ramselaar koos van meet af aan voor twee vrijdagavond repetities voor het koor. 

,,Het koor is samengesteld uit goede geoefende amateur-koorzangers die veelal ook in andere overwegend Amersfoortse koren zingen. Maar we zingen als koor drie keer per jaar. Als zanger-dirigent hecht ik veel waarde aan het smeden van een solide en herkenbare koorklank en het werken aan de finesses van een fraai klankbeeld. Dat kan niet in één repetitie waarin je alleen aan de noten kunt werken. De zangers kennen het werk wat op de lessenaar staat want ze studeren thuis hun noten in. Zodoende kunnen we bij de twee repetities alles mooi afwerken en aandacht schenken aan ensemblevorming en zuiverheid.” 

VOLGEND JAAR Beide heren vinden het lastig om hun meest geliefde cantate te noemen, juist omdat alle muziek van Bach van een zo ongeëvenaard hoog niveau is. Wouter van den Braak noemt dan toch de vroege Cantate 131 Aus der Tiefe als zijn favoriet. Voor Bas Ramselaar is dat Christ lag in Todesbanden BWV 4. ,,Alle coupletten van het koraal worden uitgewerkt tot kleine opera’s. Hier zien we echt een jonge Bach die alles durft,” zegt Bas Ramselaar enthousiast. ,,De melodie komt uit het Gregoriaans, uit de Paashymne Victimae Paschali Lauda. Volgend jaar gaan we deze cantate uitvoeren.” 

Het programma voor 18 juni werd door Wouter van den Braak en Bas Ramselaar samengesteld, waarbij het accent lag op de feestelijkheid van het programma. Ook het orkest staat even op de voorgrond met het Concert in c, BWV 1060R voor hobo- en vioolsolo gebaseerd op een vroeger door Bach geschreven concert voor twee clavecimbels en orkest. Bas Ramselaar zoekt als artistiek leider steeds drie cantates uit voor één seizoen. Daarnaast kiest hij een passend motet of koorwerk waarbij hij ook zoekt in een andere stijlperiode dan de tijd waarin Bach floreerde. Zo kan een motet uit de Renaissance naast Bach komen te staan. 

Inmiddels is het tijdstip van aanvang gewijzigd naar 17.00 uur en wordt er sinds de coronastop entree geheven. Ramselaar ziet dat deze stap nodig was. ,,We werken tenslotte met deels professionele instrumentalisten die we eigenlijk niet volgens de gangbare norm kunnen honoreren. Het bestuur heeft recent voortvarend de sponsoring vernieuwd en verbeterd, maar nog blijft de basis dun en willen we toch door blijven gaan met jaarlijks een seizoen met drie Bach cantates. Een vaste entree geeft dan een zekere basis”. Bas Ramselaar vindt het na elf jaar nog heerlijk om drie keer per jaar de Cantates van Bach met koor, orkest en solisten in Amersfoort uit te voeren en wil dat voorlopig ook nog blijven doen.

door Peter Bruinsma

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie