Amersfoortse Sila Groeliker spitte door geschiedenis van slavernijverleden eigen familie

AMERSFOORT Zelf op historisch onderzoek uitgaan brengt familiegeschiedenissen tot leven. Dat ervaart ook Sila Groeliker (67) van de Stichting voor Surinaamse Genealogie. De Amersfoortse ontrafelt steeds een beetje meer van het slavernijverleden van haar voorouders. En dat betekent veel voor haar.

door Thijs Tomassen

Een jaar geleden op Barbados. Sila Groeliker maakt samen met de door haar opgespoorde nazaten van haar overgrootmoeder een ‘rootstocht’ langs de plantages waar hun gemeenschappelijke voorouders als slaven gewerkt hebben. Het roept bij hen allemaal emoties op. ,,Die momenten hebben mij erg geraakt”, vertelt Groeliker nu. ,,Niet alleen omdat ik zag waar onze voorouders vandaan komen, maar ook omdat ik andere nazaten een deel van de geschiedenis kon teruggeven.” Deze ervaring is één van de hoogtepunten tot nu toe in haar eigen historisch familieonderzoek. Al sinds haar achttiende is ze op ontdekkingstocht. Wie zijn haar voorouders? Wat is hun herkomst? En vooral: welke verhalen horen daarbij? 

Ze vertelt erover in haar woning in Amersfoort, waar onder meer een schilderij uit Suriname en een wand met familiefoto’s al wat zeggen over haar roots. ,,Nieuwsgierigheid is wat mij drijft. Ik heb een Nederlandse vader en een Surinaamse moeder en wilde weten hoe het zat met die geschiedenissen. Met mijn onderzoek naar de Nederlandse tak ging het vlot, maar het Surinaamse deel wilde lang niet opschieten. Bronnen waren slecht toegankelijk, er was nog niks gedigitaliseerd. Ik ging vaak naar het Nationaal Archief in Den Haag om kaartenbakken één voor één door te spitten. Monnikenwerk.” 

Ook dichterbij, bij haar naaste familie, verzamelde ze in die beginperiode veel informatie. ,,In Suriname was het in die tijd niet gebruikelijk dat er veel over het slavernijverleden gesproken werd. Van die hele geschiedenis was in Nederland het verhaal gemaakt dat tot slaaf gemaakten minderwaardig waren, dat je ze niet hoefde te beschouwen als mens. Dat droeg eraan bij dat ook de nazaten van slaven over die periode zeiden: daar praten we niet over. Mijn moeder deed dat gelukkig wel.”

Suikerplantages hadden een slechte naam, het werk was zwaarder dan op andere plantages

ZWARE LEEFOMSTANDIGHEDEN

Groeliker is tal van interviews met haar familie en andere families verder. Ze deed DNA-testen om achter haar etniciteit te komen. En ze raadpleegde diverse bronnen, zowel fysiek als digitaal. Zeker de laatste tien jaar is de toegankelijkheid van informatie door de digitalisering ervan enorm toegenomen.

Zo is ze stapje voor stapje steeds een beetje meer te weten gekomen over haar overzeese familiegeschiedenis. Ze heeft bijvoorbeeld een beeld gekregen van de leefomstandigheden van haar voorouders. ,,Mijn overgrootmoeder werkte op een suikerplantage in Nickerie, een district dat grenst aan Guyana. Suikerplantages hadden een slechte naam, het werk was zwaarder dan op andere plantages.’

Spitten in het slavernijverleden leverde haar namen en verhalen op, bijvoorbeeld dat één van de kinderen van haar overgrootmoeder is vrijgelaten. ,,Ik denk dan gelijk: daar zit een vrije vader achter. Soms moet je je fantasie laten werken.”

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

‘Nieuwsgierigheid is wat mij drijft. Ik heb een Nederlandse vader en een Surinaamse moeder en wilde weten hoe het zat met die geschiedenissen.’- Foto: Simon Lamme

DOORWERKING SLAVERNIJ

Een onbevredigend gevoel is er ook. Want bij de eerste notitie in het slavenregister stoppen de persoonlijke geschiedenissen abrupt. ,,Tot slaaf gemaakten werden als goederen verkocht. In scheepslijsten werden ze ‘stuks’ genoemd. Als ze uit Afrika werden gehaald werden hun namen niet genoteerd. Ze kregen een brandmerk en werden verscheept. Bij aankomst kregen ze na een zware reis een nieuwe naam. Daarmee werd hun band met het verleden doorgehakt. Alles stopt rond 1800. Ik weet niet waar mijn voorouders daadwerkelijk vandaan komen en wie zij waren. Dat is teleurstellend. Maar DNA kan een tipje van de sluier lichten.” 

Ik weet niet waar mijn voorouders daadwerkelijk vandaan komen en wie zij waren. Dat is teleurstellend

Of Groeliker zichzelf beter heeft leren kennen door de zoektocht naar haar verleden? ,,Dat kan ik niet zeggen, maar ik weet wel dat het slavernijverleden van generatie op generatie doorwerkt. De dehumanisering en de ideeën die daarbij hoorden zitten nog steeds in het achterhoofd van mensen. Nakomelingen moeten altijd bewijzen dat ze even goed zijn. De nasleep van de slavernij zit in ons allemaal.”

Jonge generaties moedigt ze vooral aan ook hun familiegeschiedenis te onderzoeken. Ze ziet dat de belangstelling voor etniciteit en het verhaal erachter groeit. ,,Het Herdenkingsjaar Slavernijverleden is voor veel mensen uit Suriname en de Nederlandse Antillen een trigger om op zoek te gaan naar hun roots. Mijn tip: begin dichtbij, bij oude familieleden die nu nog verhalen kunnen doorvertellen en soms nog familie documenten hebben. Uit ervaring weet ik dat daar veel te halen is.”

BEGRIP VOOR ELKAAR

Deskundige Monique Zwart van het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis sluit zich daarbij aan. ,,Stel dat je wilt weten waar je familienaam vandaan komt. Begin in je eigen kring, interview familieleden en vraag naar officiële - en egodocumenten, trouwboekjes en dagboeken. Op WieWasWie.nl kom je al snel voorbij de tijd van Napoleon. Dat zijn genealogische data die je onderzoek vorm en structuur geven.”

Mensen hebben echter vaak meer interesse in de verhalen erachter. Zwart: ,,De schriftelijke bronnen, de mondelinge overlevering en DNA: dat zijn de drie sporen die je kunt nagaan. Leg die sporen naast elkaar en ga weer terug naar je bronnen om verbanden te leggen. Misschien is er nog iemand die bezig is met de familiegeschiedenis. Ga het samen onderzoeken.” De vondsten zijn vaak waardevol, weet ze. ,,Je thuisvoelen, er mogen zijn en meer begrip voor elkaar. Ik zou dan ook iedereen aanraden: ga aan de slag. Het is topsport en ook verslavend, want er is bij elke vondst die vervolgvraag: hoe zit dat precies?”

Je thuisvoelen, er mogen zijn en meer begrip voor elkaar. Ik zou dan ook iedereen aanraden: ga aan de slag

AMERSFOORT ONTRAFELT

Welke rol speelde het stadsbestuur van Amersfoort in de internationale slavenhandel? Wat zijn de sporen van het slavernijverleden in de stad? Deze onderzoeksvragen komen zaterdagmiddag 13 april tijdens Amersfoort Ontrafelt aan bod in het Rietveldpaviljoen aan de Zonnehof. Historici uit de stad delen hun verhalen en gaan graag in gesprek met aanwezigen. Bezoekers kunnen hun eigen verhalen, vragen, foto’s en voorwerpen meenemen. Samen met de historici kan de geschiedenis van Amersfoort in beeld worden gebracht. 

Monique Zwart verzorgt die middag een workshop over hoe mensen hun eigen familiegeschiedenis in kaart kunnen brengen. Meer informatie over het programma en over het herdenkingsjaar slavernijverleden in Amersfoort is te vinden op de website: https://www.tijdvooramersfoort.nl/nl/tva/amersfoort-ontketent.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met gemeente Amersfoort.