Synagoge Amersfoort in de steigers

AMERSFOORT - De uit 1727 stammende synoge is tijdelijk aan het zicht onttrokken. Toen op 12 december 2012 het eigendom van de synagogecomplex werd overgedragen van de Joodse Gemeente Amersfoort aan Stadsherstel Midden Nederland, ging hiermee ook het zakelijke beheer en het onderhoud van de gebouwen over. Stadsherstel is nu volop bezig het achterstallige onderhoud weg te werken. Naar verwachting zullen de werkzaamheden aan het synagogecomplex, die worden uitgevoerd door de Amersfoortse Bouw- en Restauratiebedrijf Burgt en Strooij, einde van dit jaar gereed zijn.

De 18de eeuwse synagoge van Nederlands Israëlietische Gemeente aan de Kortegracht is van groot cultuurhistorisch belang. Het complex bestaat uit een synagoge, met aan de straatkant twee woonhuizen die beiden dateren uit 1879. Tussen de synagoge en de twee woonhuizen bevindt zich een grote tuin die de samenhang tussen de drie gebouwen versterkt. Als onderdeel van het synagoge-complex hebben beide woonhuizen ook de status van rijksmonument.

Stadsherstel werkt aan het behoud en beheer van het gebouwde culturele erfgoed in het hart van ons land, zodat ook latere generaties daarvan kunnen blijven genieten. ,,Met de aankoop van het synagogecomplex hebben we een parel voor de Amersfoortse binnenstad kunnen behouden", aldus Martin Boswinkel, directeur van Stadherstel Midden-Nederland. ,,We zijn er ook trots op dat de Joodse Gemeente Amersfoort haar bezit aan Stadsherstel heeft willen toevertrouwen. Stadsherstel streeft er altijd naar haar monumenten in een zo goed mogelijke conditie te brengen en te houden. We hopen met de huidige werkzaamheden deze parel weer de glans terug te geven die zij verdient."

In Amersfoort waren de joden lange tijd welkom, terwijl andere steden de poorten voor hen sloten. Bovendien was van 1814 tot 1917 het opperrabbinaat in deze stad gevestigd. De toestroom van joden uit andere steden zorgde ervoor dat de synagoge te klein werd. In 1842 werd de synagoge vergroot met een halfronde uitbouw aan de zijde van de Muurhuizen en een nieuwe ingang aan de Drieringensteeg.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de synagoge het zwaarst van alle Amersfoortse kerken getroffen: de synagoge werd geheel leeggeroofd. Het interieur werd in opdracht van het gemeentebestuur voor een belangrijk deel gesloopt. In 1943 vond voorlopig de laatste dienst plaats in oorlogstijd. Die zomer werd alles wat nog in de synagoge aanwezig was verkocht. De synagoge deed vervolgens dienst als opslagplaats voor aardappelen en meel.

Na de Tweede Wereldoorlog was de synagoge een ruïne, maar het complex werd gerestaureerd en de godsdienst en cultuur herleefden rond de Drieringensteeg. De afgelopen jaren zag de Nederlands Israëlitische Gemeente het aantal gemeenteleden dalen en was als gevolg hiervan genoodzaakt het complex te verkopen, maar blijft wel het gebruik van de synagoge en de bijbehorende ontmoetingsruimte aan de Drieringensteeg behouden.