Tegengeluid overstemt demonstratie NVU

AMERSFOORT - Amersfoort was zaterdag in de ban van de demonstratie van de rechts-radicale Nederlandse Volksunie (NVU). Meer dan honderd agenten waren ingezet om de omstreden betoging goed te laten verlopen, en de deelnemers te scheiden van linkse tegendemonstranten. De week voor de demonstratie was er een felle discussie opgelaaid over de vraag of de gemeente een dergelijke bijeenkomst niet zou moeten verbieden, maar de gemeente kon met het oog op het recht van vrijheid van meningsuiting de betoging niet tegenhouden. Wel werden stevige afspraken gemaakt met de organisatie, zo waren hakenkruizen en ander nationaal-socialistisch propagandamateriaal verboden en mochten de gezichten van de demonstranten niet onzichtbaar zijn door bijvoorbeeld capuchons.

door André van der Velde

Rond een uur verzamelen zaterdagmiddag zich tachtig NVU-demonstranten op het Stationsplein, beduidend minder dan de honderd tot honderdvijftig die de organisatie vooraf had verwacht. De politie is op dat moment al heel nadrukkelijk en op verschillende manieren aanwezig: te voet, te paard, op de motor en op de mountainbike. Zij leggen een kordon rond de NVU-demonstranten om confrontaties met de tegendemonstranten te voorkomen, die zich inmiddels op een steenworp afstand hebben verzameld. Achter een PvdA-vlag trekken zij na enige tijd gezamenlijk op richting de NVU'ers, ondertussen laten ze luid en duidelijk hun ongenoegen horen met teksten als 'Nu niet, toen niet, nooit meer fascisme' en het minder bloemrijke 'oprotten' en 'opzouten'.

Onder de tegendemonstranten bevinden zich diverse Amersfoortse gemeenteraadsleden van de PvdA, de BPA, GroenLinks en de SP. BPA-raadslid Kees Kraanen verwoordt de reden van zijn aanwezigheid recht voor zijn raap. ,,Ik heb een bloedhekel aan nazi's. Zij stralen alleen intolerantie uit en hebben een gebrek aan realiteitszin." Een opmerkelijke tegendemonstrant is SP-lid Jan Paasman uit Zeist. Hij deelt knuffels uit tegen de haat en heeft het daarmee erg druk.

NVU-voorzitter Constant Kusters wil voordat de demonstratie van start gaat, nog wel even kwijt dat de aantijgingen dat de route bewust over de voormalige weg naar Kamp Amersfoort zou gaan, niet terecht zijn, of in zijn woorden ,,gelul". ,,We maken gewoon een vierkantje. We houden vier, vijf keer per jaar op verschillende plekken in Nederland een demonstratie en onze route is altijd direct vanaf het station en weer terug. Zo was het ook in Oss, Zwolle en Arnhem." Kusters had trouwens ook een knuffel gehad van Paasman. ,,Waarom niet? En ik heb hem vervolgens gewezen op een SP-brochure uit 1983, waarin staat dat ze werkloze gastarbeiders terug naar land van herkomst willen sturen. Lees maar na."

Als Kusters uiteindelijk het woord neemt om de demonstranten toe te spreken, laten de meer dan honderd aanwezige tegendemonstranten zich goed horen. Met speciaal voor de gelegenheid uitgedeelde oranje fluitjes en toeters wordt een hels kabaal gemaakt. Kusters is nauwelijks hoorbaar. De partijleider vertelt dat de kredietcrises het thema van de demonstratie is en dat wordt gedemonstreerd tegen het 'casino-kapitalisme' en de macht van het geld. De uitleg daarvan wordt overstemd door het tegengeluid. Maar één frase is wel goed te verstaan en is veelzeggend over de aard van de VNU: ,,Nederlandse banen voor Nederlandse arbeiders."

Dat het betoog van Kusters nauwelijks te horen was, doet fractievoorzitter Sebastiaan van 't Erve van GroenLinks zichtbaar goed. ,,De Amersfoorters hebben hem het praten onmogelijk gemaakt. Daaruit blijkt ook hoe onzinnig deze demonstratie eigenlijk is." Van 't Erve had vooraf het college van b. en w. om opheldering gevraagd over de demonstratie en de verzekering afgedwongen dat hard tegen misstanden zou worden opgetreden.

Voordat de NVU-demonstranten voor hun wandeling op pad gaan, krijgen ze nog even te horen wat de afspraken met de gemeente zijn, inclusief een opsomming van de lijst verboden symbolen. Hakenkruizen en andere verwijzingen naar het nationaal-socialisme zijn tijdens de demonstratie niet toegestaan, zo wordt de NVU'ers voorgehouden. Kraanen vol ongeloof: ,,Het is belachelijk dat een organisatie de eigen leden moet oproepen geen hakenkruizen mee te nemen. Dat is echt te gek voor woorden."

Ondertussen blijkt de opzet van de politie goed te werken. Enkele tegendemonstranten probeerden het busje van de NVU-organisatie die voor de demonstranten uitreed, te bestormen. Voordat ze bij de auto waren, waren ze al door agenten overmeesterd.

Na drie kwartier van toespraken en wachten, zet de stoet zich in beweging voor een rondje door het Bergkwartier. Menig bewoner daar kijkt de ogen uit. De stoet ziet er dan ook bizar uit: Een kleine groep rechts-radicale demonstranten geheel omsingeld door agenten in felgele hesjes, met aan weerszijden joelende tegendemonstranten. Zowel voor als achter de optocht rijden flink wat ME-busjes.

De demonstratie gaat lang de buste van Van Oldenbarneveldt naar een veld aan de Abraham Kuijperlaan. Daar volgde opnieuw een toespraak, wederom alleen hoorbaar voor de NVU'ers. Deze keer niet omdat het tegengeluid het verstaan onmogelijk maakt, maar omdat de groep te ver weg staat om de toespraken goed te kunnen horen. Als de politie het kordon wat opgeschoven heeft, zodat wat omstanders dichterbij kunnen komen, is nog net de laatste zin van een toespraak te horen: 'Ja tegen het nationaal-socialisme, nee tegen casino-kapitalisme" Een schamel applausje van het eigen NVU-publiek klinkt. Buiten het kordon vraagt een jongen enkele omstanders wat het casino-kapitalisme nou precies is. Niemand kan hem een bevredigend antwoord geven.

Een tegendemonstrant, Trudy Kok vindt het jammer dat ze door het politie-optreden niet dichterbij kon komen. ,,Dit anti-joodse gedoe vind ik echt heel erg. Ik kan mij niet voorstellen dat ze niet weten wat ze roepen. Ik vind dat ze geen bevolkingsgroepen mogen kwetsen. Dit soort demonstraties kan niet meer, ze moeten eigenlijk verboden worden."

Vervolgens komt de stoet weer in beweging, en gaat terug naar het station. Over en weer worden leuzen geroepen. Enkele slogans van VNU-betogers roepen de woede op van Sebastiaan Van 't Erve. ,,Ik hoorde ze 'Anti-fascisten binnenkort vermisten' scanderen en later 'Schutzstaffel-Soldaten Heldentaten'. Ik heb ook twee vlaggen gezien met een white power symbool en een Reichskriegsfahne. Dit soort dingen zou door de politie niet worden getolereerd. Dat dat toch gebeurt is slappe hap, maar wat kun je er als politiek achteraf nog aan doen? Dit is in elk geval een wijze les voor de toekomst."

Hoeveel agenten precies zijn ingezet is niet duidelijk: de politie doet daarover geen mededeling, maar dat het er beduidend meer zijn dan honderd is iedereen duidelijk. Die constatering roept dan ook bij veel aanwezigen de vraag op hoeveel de demonstratie Amersfoort kost. ,,Zonde, het is allemaal gemeenschapsgeld", verzucht Kraanen.

Eenmaal weer bij het station aangekomen, blijkt de politie op geen enkel vlak halve maatregelen te hebben genomen. Dwars over het Stationsplein is de route afgezet en de stationshal is door agenten ' schoongeveegd'. Eenmaal op het Stationsplein aangekomen, rollen de NVU'ers hun vlaggen en spandoeken op, waarna ze het stationsgebouw ingaan. 'Oprotten', klinkt het nog enkele malen en een jongen slaat dreigende taal uit richting de extreem-rechtse demonstranten. Een agent maant hem tot kalmte en enkele NVU'ers maken provocerend foto's van hem.

Nog voor half vijf zijn alle NVU'ers op de trein gezet en is het busje van de organisatie onder begeleiding van motoragenten naar de stadgrenzen gereden. De tegendemonstranten blijven nog enige tijd paraat, als willen ze voor meer dan honderd procent zeker zijn dat de omstreden demonstranten hun stad voorgoed verlaten hebben.