Zes weken lang kameropera Vliegende Hollander in Amersfoort

AMERSFOORT Vorig jaar bracht Holland Opera al de kameropera Vliegende Hollander in de Veerensmederij. Met de toenmalige restricties voegde componist Niek Idelenburg er ‘made in corona’ aan toe. Een jaar later is de situatie in de theaters licht verbeterd, maar is afstand nog vereist en zijn strenge huisregels nog steeds van kracht. 

Dat maakt dat Holland Opera voor het tweede achtereenvolgende jaar niet groots uit kan pakken met hun jaarlijkse grote zomerproductie. Daarom schuift de grootse opera Divorce of Figaro in de Utrechtse Werkspoorkathedraal op naar de zomer van 2022. Samen met regisseuse Joke Hoolboom is musicus en componist Niek Idelenburg verantwoordelijk voor de artistieke leiding van Holland Opera. Rekening houdend met het verplicht beperkte publiek en de strenge coronaregels zocht Idelenburg naar een compromis. Zo componeerde hij in het voorjaar van 2020 zijn eerste opera op een libretto van Joke Hoolboom. 

OPNIEUW GECOMPONEERD Zij baseerde zich op een tekst van Heinrich Heine over het lot van de dolende schipper die vervloekt wordt door de duivel en met zijn bemanning eeuwig moet blijven dwalen op zee. De muziek voor de opera Vliegende Hollander werd door Niek Idelenburg helemaal nieuw gecomponeerd. ,,En dat is een interessant maar ook bewerkelijk en tijdrovend proces”, vult hij aan. ,,In de muziek verwijst de melodie en de zanglijn en wel naar de barok. Uiteindelijk is het een fusion geworden tussen neo-Barok en moderne klassieke muziek. De ouverture uit Wagners beroemde opera heb ik ook voor een belangrijk deel als ouverture gebruikt. Bach is God, dat stond meteen voor me vast. Die keuze hielp erg om bij het componeren een vorm te vinden. Ik heb een achtergrond in Bach en de barok en vind het leuk om daarmee te spelen”. 

VLIEGENDE HOLLANDER De sage van de Vliegende Hollander is mede beroemd geworden door de gelijknamige opera van Richard Wagner. Niek Idelenburg ging de uitdaging aan om een nieuwe kameropera te componeren en werd voor de muziek onlangs genomineerd voor de Matthijs Vermeulenprijs. Het is de grootste klassieke muziekprijs voor nieuwe klassieke muziek. Joke Hoolboom nam de tekst van Heine als uitgangspunt en schreef een actueel libretto, waarbij de duivel God uitdaagt met de hoogmoedige schipper als lijdend voorwerp en zijn ziel als inzet. De schipper van de Vliegende Hollander wil koste wat kost als eerste schipper ooit Oost-Indië bereiken. Tegen het besluit van de bemanning in besluit de Hollander op Pasen uit te varen. Het was een daad tegen de regels van God, want als de kerkklokken luiden, mag niemand uitvaren. Het lukt de kapitein niet zijn reis om de Kaap te volbrengen. De kapitein is met zijn bemanning vanaf dat moment vervloekt en moet eeuwig rondvaren op zee. 

NIEUWE SOPRAAN Door de coronabeperkingen konden vorige zomer maar weinig mensen Vliegende Hollander zien en mede daarom komt er deze zomer een nieuwe serie. ,,We zetten voor deze speelperiode weer even de punten op de i”, vertelt muzikaal leider Niek Idelenburg in een pauze van de repetities. ,,De cast is vrijwel hetzelfde als vorig jaar, alleen hebben we voor de rol van God een nieuwe sopraan. We kenden Emma Posman en haar vocale kwaliteit van de audities voor Zauberflöte Requiem, dat we in 2018 speelden. Ze kon toen uiteindelijk niet meedoen omdat haar een contract werd aangeboden voor het Young Singers Project van de Salzburger Festspiele. Wij contracteerden toen Morgan Heyse voor onze productie. Niet voor niets werd Emma Posman in Salzburg gevraagd de Koningin van de Nacht op het hoofdpodium te vervangen.” Een ongekende eer en een enorme springplank in het begin van de carriere van een veelbelovend zangeres. 

Niek Idelenburg ziet het als een uitdaging om met een klein ensemble zoveel mogelijk kleurverschillen aan te brengen. ,,De buisklokken staan voor de dood en verwijzen naar de dreiging. Muzikale motieven die verwijzen naar Bach staan voor God terwijl het gebruik van de Tritonus, het verboden interval uit de Barok juist voor het kwaad staat. Ik ben uitermate verheugd met de deelname van Diederik van Dijk, cellist bij het Combattimento Consort. Op 12 september zal hij bij ons in de Veerensmederij in het kader van Rondje van de Stad de Cellosonate van Bach spelen.”

Het instrumentaal ensemble en de vocale cast van Vliegende Hollander heeft de muziek weer uitgebreid gerepeteerd, de betoverde piano – bespeeld door de ‘dolende ziel’ – is gerepareerd en Holland Opera is dus klaar om tot 12 september op vrijdag, zaterdag en zondag weer bezoekers te ontvangen. Een testuitslag of QR-code is niet nodig, want de anderhalve meter is gegarandeerd. Voor meer informatie www.hollandopera.nl

door Peter Bruinsma