[Broedseizoen] Schammer en Bloeidaal kwetsbaar in lockdown

6 april 2021 om 11:11

Hoor je dat? Het zijn de koolmees, de pimpelmees, de merel en de zanglijster. In twintig seconden ontdek je hier zo verschrikkelijk veel vogels. In die braamstruik zitten altijd de braamsluiper en de krekelzanger.'' Aan het woord is Martijn Bergen, die als regiobeheerder van het Utrechts Landschap onder meer Bloeidaal en De Schammer -speldenknopjes natuur tussen Leusden en Amersfoort- onder zijn hoede heeft.

Nu het broedseizoen in volle gang is, houdt Bergen zijn hart vast. Zolang mensen op de paden blijven is er niet zoveel aan de hand. Helaas gebeurt dat lang niet altijd. Bergen: ,,De natuur kan veel hebben. Maar met 30% meer bezoekers in 2020 staat zij onder enorme druk. Veel van deze mensen zijn niet gewend om in de natuur te zijn en nemen het niet zo nauw met de regels.” En dat is precies het punt. Want het feit dat er mensen in de natuur zijn is niet per se een probleem. Wel wordt het problematisch als ze de natuur verstoren. Bergen legt uit: ,,In Bloeidaal zijn niet zoveel paden, dus daar verwacht je broedende vogels. Maar in De Schammer, waar veel meer paden en asfalt zijn en dat bovendien tegen de snelweg aanligt, broeden evenveel vogels. Je ziet daar vrachtwagens rijden en ondertussen hoor je de zilverreiger en de blauwborst zingen. Niks aan de hand. Vogels wennen aan herrie. Maar als wij nu van het pad af gaan en door het land gaan lopen, dan creëren we een probleem.”

BRAAMSTRUWEEL Bergen wijst naar wat struiken. ,,De vogels die daar in het braamstruweel zitten, voelen zich dan niet meer veilig, omdat ze opeens iets zien wat niet normaal is voor ze.” De moeilijkheid tijdens het broedseizoen, dat officieel op 15 maart begon, is dus verstoring van wat dieren als normaal ervaren. Of onverwachte bewegingen. ,,Een vliegtuig dat hier met veel lawaai langskomt boeit vogels helemaal niet. Dat zijn ze wel gewend. En reeën schrikken ook niet van mensen. Als je maar doorloopt.”

Bergen heeft als natuurbeheerder geleerd om de natuur te ‘lezen’ en in één oogopslag te zien wat wel en niet ‘normaal’ is. Net als mensen hun gewoontes hebben, hebben dieren die ook. Door de extreme drukte raakt de natuur haar ritme kwijt. De natuurbeheerders van het Utrechts Landschap nemen heel duidelijk waar dat dieren geen rust krijgen. Martijn Bergen: ,,Ik weet normaal wanneer ik naar Bloeidaal moet komen om reeën te zien. Maar nu tref je ze op elk moment, ze lopen continu rond. En dat is geen goed teken, want het betekent dat er verstoring is.”

VERSCHUIVING IN RITME Een willekeurige natuurbezoeker weet dat niet. Bergen hoort ze weleens roepen: ‘ik zag reetjes!’ Die hoor je niet te zien nu, die moeten eigenlijk rustig herkauwen. Een ree heeft een ritme van 6 of 7 eetmomenten per dag. Eten, herkauwen en rusten. En als hij dan steeds gestoord wordt, door een hond of een wandelaar die even gaat plassen tegen een boom, moet hij weer op de benen. En zo ontstaat een verschuiving in het ritme en is de rust weg.”

De periode waarin dieren en vogels gaan settelen om zich te reproduceren, is een heel kwetsbaar moment. ,,Mensen vinden ons vervelend als we ze aanspreken wanneer ze hun hond los laten lopen of als we ze vragen op de paden te blijven”, zegt Bergen. ,,Maar we kunnen niet twee keer een beginnend nest van roodborstje verstoren, want dan kapt hij er mee. En dan heb je een heel broedseizoen geen jongen. En als een weidevogel zoals de kievit of de tureluur dit jaar geen nest kan maken, dan zakt die populatie extreem, want die populaties zijn kwetsbaar.” Datzelfde geldt voor de vogelsoorten die broeden in Bloeidaal en De Schammer.

KORTE LONTJES Het Utrechts Landschap heeft 94% van haar terreinen opengesteld voor publiek. Bergen: ,,Dat is extreem veel. Maar mensen beseffen niet dat de natuur het huis is van de dieren die er leven. Wij willen heel graag dat iedereen van onze natuurgebieden geniet, maar wij zijn er in eerste instantie voor de vaste bewoners en dat zijn de dieren en planten.”

De filosofie is dat de organisatie alle natuurterreinen deelt, maar dat zij daarvoor terugvraagt dat bezoekers zich aan de regels houden. Dat betekent dat de medewerkers ook geregeld te maken krijgen met de korte lontjes die de coronacrisis met zich meebrengt. Toch proberen zij met een goed gesprek mensen die de regels overtreden te overtuigen van het nut ervan. ,,Wij zeggen altijd: beter een goed verhaal dan een verbaal”, aldus Martijn Bergen. ,,Maar als bezoekers hun loslopende hond hier rond laten jagen, dan krijgen ze toch echt een prent. En alsnog ook een goed verhaal, met uitleg.''

SCHADE Bergen denkt dat over een paar jaar te zien is welke schade de lockdown heeft aangericht. ,,En eerlijk gezegd verwacht ik wel schade. Want normaal wordt er alleen gewandeld op de paden, maar nu liggen mensen met picknickkleedjes in het grasland. Dus: volg de paden en hou je hond aan de lijn, dan ben je altijd welkom. Ga niet middenin een weiland picknicken want dat is een broedgebied voor vogels en het leefgebied van jonge hazen en reekalfjes.”