25 jaar Nieuwland, en daarvóór

21 december 2020 om 13:11

Wie waren de eerste bewoners?

NIEUWLAND Het is precies 25 jaar geleden dat de eerste bewoners van de nieuwe wijk Nieuwland zich vestigden. Toch zijn dat niet de állereerste bewoners.

Hans Hijne

Om meer te begrijpen van die bewoners, of waaraan de wijk Nieuwland zijn naam heeft te danken, het gebruik van de bouwgrond en de keuzes rond water en duurzaamheid, is het belangrijk om iets te weten over de geschiedenis van dit stuk land in het noorden van Amersfoort. Er is een aantal archeologische vondsten gedaan waardoor we wat meer op de hoogte kwamen van de bewoners en de omstandigheden van Nieuwland in vroeger tijden.

PREHISTORIE In de voorlaatste ijstijd (tussen de 300.000 en 12.000 jaar geleden) is de tientallen meters hoge zandwal ontstaan die we kennen als de Utrechtse heuvelrug. Het door verstuiving gevormde zandgebied dat de zuidelijke helft van Nieuwland beslaat, is daar een uitloper van. De laaggelegen Eemvallei, het noordwestelijk deel van de wijk, vertoonde daarentegen de karaktertrekken van de polder, mals en groen grasland.

In de Steentijden van circa 9000 tot 2000 voor onze jaartelling was dit stuk land goed bewoonbaar. De mensen die op dit aantrekkelijke, landschap met droge en natte delen afkwamen, waren vermoedelijk nomaden, die leefden van jacht en visserij. Tussen de Nieuwlandseweg en de Zevenhuizerstraat zijn vuursteenvondsten gedaan. Cijfer 5 op de kaart geeft aan dat daar vuurstenen handgereedschap is gebruikt. Cijfer 4 verwijst naar de vondst van resten van een crematiegraf. Daar zijn potscherven aangetroffen en bij cijfer 6 ook vuurstenen werktuigen en paalgaten.

Ook in de Nieuwe Steentijd (4500-2000) is Nieuwland bewoond geweest, daarvan geeft de vondst van een complete Klokbeker een goed bewijs. Dit duidt op een bijgift in een graf. Tijdens die Klokbekercultuur werden de doden niet gecremeerd maar begraven. Over het graf werd een grafheuvel geworpen.

MIDDELEEUWEN Door een daling van de bodem en een stijging van het grondwaterpeil werd het gebied te nat en te moerassig om te wonen. Het duurde tot de dertiende eeuw voor het land door bedijking en ontwatering opnieuw beschikbaar kwam. Het gebied ontleent zijn naam aan het ‘nieuwe land’ dat hier toen in gebruik werd genomen.

Sporen uit die tijd zijn betrekkelijk schaars. Bij cijfer 3, nabij de huidige boerderij de Sneul aan de Sneulseweg, zijn resten van een oude poel gevonden met potscherven die toegeschreven worden aan de dertiende eeuw. Aannemelijk is dat onder de bestaande boerderij de fundamenten liggen van de hoeve, die er toen moet hebben gestaan. Er wordt melding gemaakt van de naam ‘Hof Snodele’. De poel deed dienst om het omliggende gebied te ontwateren.

Ook zijn er vondsten gedaan op de plek van cijfer 2. Hier huisde waarschijnlijk een hoefsmid. Er is een haardplaats blootgelegd met tal van ijzeren voorwerpen zoals spijkers en hoefijzers. Restanten van boerderijen zijn gevonden bij cijfer 1 en 7. De voormalige boerderij Hooge Heerd deed mede dienst als herberg en aan de snelweg A1 vond men restanten van een boerderij omringd door sloten.

DE 'NIEUWE' WIJK Het bovenbeschreven bestaande landschap heeft de basis bepaald voor de opzet van de huidige woonwijk Nieuwland. Aan de zuidoostelijke kant bestaat Nieuwland uit een hoger gelegen zandachtig gebied, terwijl de noordwestelijke zijde typisch polderland is. De karakteristieke verschillen van de wijkdelen springen direct in het oog.

Het Stadskwartier is gebouwd aan de hoge zuidzijde. Als het hier regent, verdwijnt de neerslag op natuurlijke wijze in de bodem. Het Waterkwartier daarentegen bevindt zich op de vroegere natte polderbodem. Het heeft een unieke waterhuishouding. Niet alleen is er veel open water aanwezig maar ook bestaat er een bijzonder circulatiesysteem van singels. De Hoge en Lage Hoven liggen op middelhoog niveau. De originele landschapsverschillen werken daar door in architectuur en stedenbouw.

Elk van de vier delen heeft zo een eigen woonsfeer, een eigen straatbeeld, eigen kleur- en materiaaltoepassingen, geïnspireerd door de historische werkelijkheid van het stukje land dat nu Nieuwland heet.

Dit artikel werd aangeboden door de Communicatiewerkgroep Nieuwland. nieuwlandsnieuws@gmail.com