Canadese intocht in de Langestraat op 7 mei 1945.
Canadese intocht in de Langestraat op 7 mei 1945. Fortgens/Archief Eemland

Ooggetuigen van de oorlog

30 juni 2020 om 16:57

Nieuwe expositie bezettingsjaren in Amersfoort

AMERSFOORT Museum Flehite opende onlangs, in het jaar dat we 75 jaar vrijheid vieren, de nieuwe permanente tentoonstelling ‘Ooggetuigen van de oorlog - Amersfoort 1940-1945.’ Acht ooggetuigen vertellen daarin hun persoonlijke verhaal over de bezettingsjaren in Amersfoort.


Foto’s en dagboekfragmenten uit Archief Eemland en voorwerpen uit de collectie van Museum Flehite geven samen een indrukwekkend beeld van de onvoorspelbare, dreigende en soms alledaagse bezettingsjaren. Volwassenen die hun ervaringen van toen in dagboeken hebben beschreven, van dag tot dag, zoals de vijftigers Honoré Blijdenstijn en Witte Jan Vaatstra. Hun waarnemingen beschrijven de foto’s en museumvoorwerpen en geven gewone voorwerpen een bijzondere lading.


BAKVIS-EMOTIES Bijzonder zijn de dagboeken van Bep en Greetje, jonge meisjes van zo’n vijftien jaar, die onbevangen hun leven beschrijven, van grimmige bombardementen en honger, maar ook van hun bakvis-emoties. Wat spannend vonden zij bijvoorbeeld de Canadezen, die Amersfoort op 7 mei 1945 binnen trokken.


ONBESTEMDE DAG Bijzondere aandacht is er voor de Amersfoorters die hun verhaal nooit hebben kunnen navertellen. Ruim 350 Amersfoortse Joden kwamen in 1945 niet meer terug. Ruim zeventig verzetsstrijders moesten hun dapperheid met de dood bekopen. Meer dan 30.000 mannen zaten gevangen in Kamp Amersfoort: van tien van hen kon het verblijf in het kamp worden naverteld. De Duitse capitulatie op 5 mei 1945 was een onbestemde dag: het Duitse leger had zich overgegeven maar in Amersfoort liepen de Duitsers nog bewapend rond. Bij schietpartijen tussen Duitsers en de ondergrondse vlogen de kogels in het rond. Landverraders werden opgepakt en uitgejouwd door hun stadgenoten. Maar ook is de vreugde te zien bij het binnenrijden in de stad en in Kamp Amersfoort van Canadese troepen. Niemand realiseert zich dan dat het gewone leven nog ver weg was.


BOMMENWERPERS Een fragment zoals opgetekend door Bep van den born, destijds dertien jaar. ,,Bommenwerpers!!! Opeens kwamen er weer vliegtuigen over. Een geweldig geloei. We renden een huis binnen en ik keek achterom en zag een regen van zwarte dingen. Opeens een klap en het regende kalk en allerlei ander spul. Ons hele hoofd zat vol. Ik dacht dat die bommen in het Soesterkwartier gevallen waren. Toen ik buiten kwam zag ik dat de bom nog geen tien meter van ons af gevallen was toen we nog in dat huis zaten.’’


SIGARETTEN Een ander citaat komt van de destijds vijftienjarige Anneke van der Lely. ,,De Canadese auto’s bogen bijna door onder het gewicht van een stuk of 75-80 jongens en meisjes die erop geklommen waren en nu niets anders deden dan zingen en juichen. Tussen de Tommies en Canadezen waren vrij veel Hollanders, die in Engeland waren of tijdens de oorlog daarheen ontsnapt. We verzamelden veel handtekeningen. De bevrijders zijn erg royaal met sigaretten. De hele stad rookt zowat Engelse sigaretten.’’