140 Jaar OVF (2): 'Kei steen des aanstoots?'

AMERSFOORT Dit jaar viert de Oudheidkundige Vereniging Flehite (OVF) het 28ste lustrum. Dat feit zal niet onopgemerkt voorbij gaan. Als grondlegger van het gelijknamige museum wordt sinds jaar en dag behoorlijk aan de weg getimmerd met zaken als het prachtige kleurenmagazine 'Kroniek' over historisch Amersfoort, een maandelijkse elektronische nieuwsbrief, een mooi jaarboek en interessante lezingen.

Jan Carel van Dijk

In de vorige aflevering zagen we dat de OVF de Koppelpoort gered heeft van de ondergang. Daar bleef het echter niet bij. Los van het werken aan de verdere uitbouw van Flehite tot een echt stadsmuseum, ging monumentenbehoud een steeds grotere rol spelen. Omdat tussen alle bedrijven door natuurlijk ook de nodige historische documenten werden bestudeerd, stuitte men op het verhaal van de Amersfoortse Kei.

Reeds in 1545 was beschreven dat er een 'grootte keeselsteen' lag bij de weg naar Utrecht. Jonkheer Everard Meyster, stichter van de buitenplaats Nimmerdor, kwam in 1661 op het idee om dit immense blok graniet (hoogte 2 meter, omtrek 5,25 meter, gewicht 7157 kilo) naar de Varkensmarkt te halen. Hij had voor f 3.000,- gewed dat hem dat met uitsluitend mensenhanden zou lukken. Dankzij een soort slee die getrokken werd door een grote groep Amersfoorters die hij overvloedige hoeveelheden bier en krakelingen beloofd had, kreeg hij dat voor elkaar. Een jaar later plaatste men het gevaarte op een voetstuk, maar zo'n tien jaar daarna wilde men er eigenlijk al weer vanaf. De inmiddels wijd en zijd verbreidde schimpnaam 'Keientrekkers' voor Amersfoorters zorgde er namelijk voor dat de Kei een steen des aanstoots werd. In 1674 werd hij inderdaad begraven.

Pas in 1854 stuit men bij het aanleggen van een gasleiding toevallig weer op de grote steen. Met die wetenschap werd toen niet veel gedaan en opnieuw ging er zand over. Maar bij de OVF begon het vuurtje te smeulen. Oude prenten en documenten hielpen daarbij en in 1897 werden plannen tot opgraven zo'n beetje een vast agendapunt van het bestuur. Uiteindelijk kwam er zelfs een speciale commissie, die overigens snel een sluimerend bestaan leidde. Toen de Varkensmarkt opnieuw bestraat moest worden, herleefde het enthousiasme. Een grondwerker van destijds, Hendrik de Goede (bijgenaamd 'Spekkie'), kon zich herinneren waar hij ongeveer lag en in 1903 ging hij op onderzoek uit. Op 28 mei 1903 kreeg de Kei, na een feestelijke tocht met 'Spekkie' als eregast, een nieuwe prominente standplaats die op de foto te zien is: aan het einde van de Utrechtsestraat ter hoogte van wat nu Stadsring 140 is. In 1932 werd het de huidige plek aan het einde van de Arnhemsestraat. Wél heeft de Kei in de Tweede Wereldoorlog op last van de bezetter nog even een uitstapje naar de Hof moeten maken omdat vijandelijke schutters er zich achter zouden kunnen verschuilen. Wat dus ook voor de Duitsers min of meer een 'steen des aanstoots' was, is vandaag de dag toch wel een beetje onze trots. Niet voor niets werden er jarenlang gezellige Keistadfeesten georganiseerd en wordt Amersfoort in de volksmond vaak de 'Keistad' genoemd. Welbeschouwd dankzij de Oudheidkundige Vereniging Flehite.

Lees hier Aflevering 1: 'De Koppelpoort gered'.