Om de uitvaart door verdriet en tijd niet te vergeten, heb ik alles voor mezelf tot in detail uitgeschreven.
Om de uitvaart door verdriet en tijd niet te vergeten, heb ik alles voor mezelf tot in detail uitgeschreven. Suzanne Heikoop

Rouwen is keihard werken

13 september 2021 om 08:58 Het laatste afscheid

In 2008 kreeg de moeder van Annette Tromp te horen dat ze ziek was. Operaties en chemotherapie mochten niet baten; ze overleed op 8 mei 2011 op de leeftijd van 59 jaar. Tijdens de ziekte mailde Annette bekenden om ze op de hoogte te houden. Na het overlijden schreef ze door. ,,Schrijven heeft me ontzettend geholpen bij de verwerking, zelfs tien jaar later haal ik er nog troost uit.”

Dertien jaar terug kwam Annettes moeder met een slecht bericht uit het ziekenhuis. Annette vertelt: ,,Er was een gezwel gevonden, ze moest geopereerd worden en daarna aan de chemotherapie. Veel mensen vroegen tijdens de behandelingen hoe het met haar ging. De betrokkenheid was heel fijn, maar omdat het allemaal vrij pittig was, mijn oudste kind was ruim anderhalf jaar, besloot ik om iedereen via de e-mail op de hoogte te houden. Meerdere operaties en chemo’s volgden en het leverde ook echt tussenpozen op dat het goed met mijn moeder ging, maar in 2011 kwam het bericht waar we allemaal voor vreesden; ze was uitbehandeld. Ook toen bleef ik schrijven. Om de uitvaart door verdriet en tijd niet te vergeten, heb ik alles voor mezelf tot in detail uitgeschreven. Tot een jaar na haar overlijden heb ik gebeurtenissen geregistreerd. Een vriendin van me heeft daarna de e-mails, het schrijven, foto’s van het proces en kaarten gebundeld in een boek. Vlak voor de kist werd gesloten, hebben mijn broer, zus en ik ieder een plukje van mijn moeders haar afgeknipt. Dit plukje is nu verwerkt in een vlinder op de kaft van het boek. Door alles op te schrijven en later terug te lezen, kon ik het verlies een plekje geven. Nu pak ik het boek er nog wel eens bij, om herinneringen op te halen of troost te vinden als ik haar mis. Er is nog geen dag geweest dat ik niet aan haar dacht.”

In de periode van haar moeders ziekte, kreeg Annette haar tweede kind. ,,De kinderen speelden een grote rol in het leven van mijn moeder. Mijn partner Aart Jan en ik hebben er daarom voor gekozen om ze bij alles te betrekken. Mijn moeder maakte de stapjes en groei van de kinderen mee. De kinderen kregen, grotendeels onbewust, de stapjes naar het afscheid van hun oma mee. De laatste drie weken van haar leven was mijn moeder thuis in haar vertrouwde omgeving. Mijn oudste leerde toen net fietsen, dus gingen we met de fiets bij oma langs om haar dat nog te laten zien. Ook toen mijn moeder door palliatieve sedatie in slaap was, zijn de kinderen mee gaan kijken. Voor in de kist hebben ze mooie tekeningen gemaakt. Mijn partner en ik zijn altijd eerlijk geweest over oma’s ziekte en dood. Door de kinderen te betrekken en ze de waarheid te vertellen, kan de fantasie het ook niet overnemen en houd je de opening om er later nog eens over te praten. Het maakt de dood minder eng en kinderen verwerken het toch wel op hun eigen bijzondere manier. De uitvaartverzorgster heeft daar ook heel erg bij geholpen met een speciaal troostdoosje met boekjes. De oudste herkent nu nog vlagen; ze weet bijvoorbeeld dat ze ballonnen heeft opgelaten bij de uitvaart. De jongste was nog geen twee jaar toen oma overleed, dus die herkent haar alleen van foto’s. Toch weet hij dat er altijd ruimte is om het over haar te hebben. In de afgelopen jaren heb ik stukjes uit het boek aan de kinderen voorgelezen. Nu ze 11 en 14 jaar zijn, kunnen ze het er zelf eens bijpakken.”

In de tijd van ziekte en rouw heeft Annette heel veel steun ervaren. ,,In de laatste drie weken van mijn moeders leven, waren mijn vaderbroer, zus en ik continu bij haar. We leefden in een soort bubbel. De fantastische mensen van de thuiszorg kwamen dagelijks meerdere keren, oo ’s nachts; zij namen het waken overzodat wij konden rusten. Uitvaartbegeleidster Arja kwam en zorgde dat de wensen van mijn moeder uitgevoerd werden. Toen mijn moeder overleed, loodste Arja ons stap voor stap door het proces heen. Ook het condoleren en de herdenking speelden zich thuis af. Het was vreemd om andere mensen in onze bubbel te laten komen, maar anderzijds was het erg vertrouwd en kon alles op eigen tempo en zoals mijn moeder het voor ogen had. Mijn moeders vriendinnen brachten haar naar de laatste rustplaats. Niemand anders had dat mogen doen.” 

Na de uitvaart kwam het zwarte gat. ,,In het eerste jaar kropen de seizoenen voorbij. Tijd heelt alle wonden, maar in de eerste periode voelde dat echt niet zo. Je zou zo graag nog eens wat willen vragen of de mijlpalen van de kinderen met haar willen delen. Ook mijn werk lukte een tijd niet en ik kreeg vage lichamelijke klachten. Gelukkig was er de onvoorwaardelijke steun van mijn partner en kwamen er mensen op mijn pad van wie ik het niet had verwacht. Mensen die een kaartje stuurden met precies de goede woorden, lotgenoten die ik trof bij eindejaarsherdenking ‘In de Toren’ in Gorinchem en een cursus via de kerk. Ook tijdens het meedoen aan de Samenloop voor Hoop en het planten van een boom in het Koningin Wilhelminabos in Dronten was de saamhorigheid helend. Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar werd haar naam genoemd en een kaars aangestoken, ook dat was erg mooi. Met de tijd ging het scherpe er gelukkig wel van af. Mijn moeder knipte veel gedichten en tekstjes uit, of schreef ze over. Sommige van deze tekstjes hangen nu in huis en ik stuur wel eens kopietjes naar vriendinnen van mijn moeder. Haar eigen handschrift biedt dan toch troost. Van haar kleding is een deel onder vriendinnen verdeeld, van een aantal kledingstukken wil ik een deken of kussentje maken. Zo blijft ze in huis en in ons leven aanwezig. Rouwen is echt keihard werken, neem er de tijd en ruimte voor. Je moet niets, je mag alleen maar op de manier die jij bepaalt. Het komt er sowieso een keer uit. Door het schrijventroostende boeken te lezen, de steun van mijn partner en het contact met lieve mensen kon ik het verlies van mijn moeder een plekje geven.”

Sommige van de tekstjes die mijn moeder overschreef hangen nu in huis.
Een plukje haar van mijn moeder is nu verwerkt op de kaft van het boek.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie