Onderzoeksrapport na doodschieten van apen in Dierenpark Amersfoort: ‘Ze vielen medewerkers aan’

AMERSFOORT Het doodschieten van de twee ontsnapte apen in Dierenpark Amersfoort op 3 november 2020 was de juiste beslissing. Dat wordt duidelijk na onderzoek van Intergo. Dit incidentenonderzoeksbureau werd gevraagd het incident te onderzoeken. Overgaan op het geven van een verdoving bleek geen optie, omdat dit middel alleen werkt in een ‘gecontroleerde situatie’. Daar was absoluut geen sprake van, want de twee apen vielen medewerkers aan.

door Jeroen van der Veer

De twee chimpansees, Mike (55 jaar) en zijn kleinzoon Karibuna (20 jaar), konden in november ontsnappen door een menselijke fout. Dat is de conclusie van Intergo. Dit bureau is gespecialiseerd in het maken van risicoanalyses en het houden van incidentenonderzoek. Er is volgens het dierenpark gekozen voor dit bureau, omdat zij jarenlange ervaring hebben met dit soort onderzoeken bij onder andere Prorail, Schiphol en verschillende ziekenhuizen. Het dierenpark vond het belangrijk om van een uitzonderlijke situatie als deze, die nog nooit eerder was voorgekomen in een Nederlandse dierentuin, te leren door een externe en onafhankelijke toetsing over de gehanteerde werkwijze.

OORZAAK VAN ONTSNAPPING De toegang tot het chimpanseeverblijf was niet volledig afgesloten en er is geen controle uitgevoerd bij het sluiten van het verblijf. Na de menselijke fout ontsnapten meerdere apen uit het verblijf, waarbij een aantal spoedig terugkeerden. Dit kwam doordat zij gelokt werden met voedsel. Chimpansees Mike (55 jaar) en Karibuna (20 jaar) kwamen echter niet en gingen verder het park in. Hierbij kwamen zij in contact met bezoekers. ,,Medewerkers van het dierenpark waren door hun ontsnapping in acuut levensgevaar doordat deze twee apen hen aanvielen. Om de levensgevaarlijke situatie te beëindigen, zijn de chimpansees neergeschoten met een vuurwapen conform het geldende veiligheidsprotocol.”

Uit het onderzoek is gebleken dat dit de enige en juiste interventie was die een einde kon maken aan deze levensbedreigende situatie, staat te lezen in de reportage. Volgens Intergo was het ook geen optie om de apen te vangen met een net en ook een taser en/of pepperspray gebruiken was geen mogelijkheid. ,,Onder andere omdat de medewerkers daarvoor te dicht in de buurt van de chimpansees moesten komen. Het zou dan gaan om een afstand binnen zeven meter, waarbij hun veiligheid in groot gevaar zou zijn.”

HOE KON DIT GEBEUREN Volgens Intergo blijkt onder andere dat er in het park vooral wordt geleund op de ‘mens’, waarbij er checks en dubbelchecks moeten worden gepleegd op de handelingen. ,,Op advies van Intergo is het dierenpark begonnen met de implementatie van deze maatregelen”, aldus DierenPark Amersfoort, na aanleiding van de uitkomst van het rapport. ,,Zo worden er zogenaamde ‘additionele barrières’, fysieke handelingen, toegevoegd. Hierbij waarborgt de techniek dat een bepaalde handeling pas kan worden verricht als een andere bepaalde handeling is gedaan. Daarmee wordt de kans op herhaling van een incident verder verkleind.”

DE CHIMPANSEEGROEP De chimpanseegroep was de eerste dagen na de gebeurtenis wat timide. DiepenPark Amersfoort: ,,De chimpen hadden uitgebreid de tijd nodig voor het verdere rouwproces, maar het gaat inmiddels goed met de dieren. De routines, die belangrijk zijn voor de chimpansees, worden weer als vanouds opgepakt. Chimpansee Kumi was eerst zoekende in zijn rol, maar pakt de rol van groepsleider steeds meer op zich. De groepsharmonie, die belangrijk is voor de groepsstructuur, is weer goed hersteld.”

Om Mike en Karibuna te herdenken, wordt er samen met een groep dieren(park)liefhebbers gewerkt aan een passende herdenkingsplek. Dit biedt bezoekers en medewerkers een manier om stil te staan bij de verschrikkelijke gebeurtenis en het verlies van de twee chimpansees. Deze plek wordt in maart opgeleverd.