Beste Bart,

Allereerst de beste wensen.

Hierbij het toegezegde artikel over Scholen in het Soesterkwartier (2)

Het is dus de bedoeling dat dit artikel in de krant van woensdag 8 januari komt te staan.

Ik hoop dat je het wilt opnemen. Mocht je nog vragen hebben dan hoor ik het graag van je.

Circa 22 januari stuur ik je weer een nieuw artikel toe.

Met dank,

Vr. groet, Joke Sickmann

________________________________

Bij aankomst bij de Koninklijke BDU is dit bericht gecontroleerd op de aanwezigheid van virussen.

________________________________

Vorige keer schreef ik: In dit document staat (1) een kaderartikeltje (Mijn voorstel is om dit eerste stukje naast ieder volgende artikel te plaatsen = het kaderartikeltje is nu als volgt aangepast – zie (1)

Onder het kaderartikeltje staat (2) het hoofdartikel.

Daaronder weer tekst behorende bij de meegeleverde foto (3).

(1)

“Reünie in de klas” voor de Openbare scholen op 11, 18 en 25 januari.

In vervolg op de tentoonstelling “School in grootmoeders tijd” heeft het wijkmuseum Soesterkwartier een deelexpositie met klassefoto’s ingericht. In de maand januari staan de Openbare Scholen in het middelpunt van de belangstelling. Er wordt “Reünie in de Klas”gehouden, speciaal voor oud-leerlingen van de school aan de Puntenburgerlaan op zaterdag 11 januari. Op 18 januari zijn alle leerlingen van de Willem de Zwijgerschool en de Theo Thijssenschool aan de beurt, en op 25 januari is er “Reünie in de klas” voor de leerlingen van de Van der Palm en de Herman Gorterschool. Tijdens deze expositie is er iedere zaterdag van 3 tot 4 uur onder leiding van Gezina Tuinstra een klassegesprek, waarin herinneringen van oudleerlingen met elkaar uitgewisseld worden. Iedere oud-leerling krijgt een herinnering aan de reünie mee naar huis.

De vervolgtentoonstelling “Reünie in de Klas - de Openbare School in het Soesterkwartier”, is te bezichtigen in het Wijkmuseum in de St. Bonifaciusstraat 61, op de zaterdagen van 11.00-16.00 uur of op afspraak. Zie voor meer inlichtingen: www.wijkmuseumsoesterkwartier.nl , of bel Gezina Tuinstra: 033 4635661 of 06 22422725

(2)

(voorstel kop)

De geschiedenis van de Openbare scholen in het Soesterkwartier begint met de vestiging van school 6 aan de Puntenburgerlaan in 1903. Het was de eerste school in de wijk. Het gebouw is in oktober 1944 gebombardeerd en werd daarna als verloren beschouwd. Na de oorlog kregen alle Openbare Scholen een eigen naam, zoals de Willem de Zwijgerschool (school 7) de Theo Thijssenschool (school 2) en de Van der Palmschool (school 1) . De Herman Gorterschool aan de Dollardstraat was de laatste in de rij. Deze school werd op 23 september 1953 door de vooruitstrevende burgemeester Herman Molendijk geopend. De Herman Gorterschool ontwikkelde zich tot een uiterst moderne school die op allerlei fronten vooraan stond in de landelijke onderwijsvernieuwing die in de jaren zestig in gang is gezet.

Maar aan deze vernieuwing is, misschien onbedoeld, wel een onrustige periode voorafgegaan.

(voorstel tussenkopje)

Een negatief rapport over het onderwijs? De kinderen zelf hadden daar lak aan

Uit een onderzoek naar de doorstroming van Amersfoortse kinderen naar het voortgezet hoger onderwijs dat in 1961 is gepubliceerd moest de conclusie worden getrokken dat de kinderen in de Amersfoortse wijken het Soesterkwartier en de Kruiskamp verhoudingsgewijze veel minder zouden doorstromen naar het voortgezet hoger onderwijs dan de kinderen in andere wijken van Amersfoort. De Amersfoortse politiek reageerde geschokt op het rapport. Het hoofd van de Theo Thijssenschool, de heer Van Barneveld, kwam er in het jaarverslag over 1962 zelfs nog eens nadrukkelijk op terug. Met veel ach en wee merkte hij op. “De Theo Thijssenschool leverde slechts één leerling af naar het VHMO. Aan het begin van het schooljaar 1961-1962 waren er 4 leerlingen in opleiding voor het VHMP. Door mijn langdurig ziekteverlof is deze opleiding ernstig verstoord geraakt. Uiteindelijk heeft de beste leerling de HBS bereikt. Twee zijn op de ULOschool terecht gekomen. Eén zit momenteel in klas 6c van de Amersfoortse Schoolvereniging. Deze zaak heeft mij persoonlijk nogal dwars gezeten. Ten eerste heeft ze mij opnieuw pijnlijk doen bewust worden, dat een hoofd ener school zich feitelijk niet de weelde kan veroorloven lange tijd ziek te zijn. Ten tweede heeft ze mij opnieuw pijnlijk doen bewust worden, hoe gemakkelijk een school door ziekte, speciaal van het hoofd der school, in ongunstige zin in opspraak komt. Ten derde heeft ze mij heel pijnlijk doen bewust worden hoe deze ongunstige verhalen rondom een school te ernstiger worden, als er toevallig ook nog al wat deining is ontstaan rondom het “Rapport Soesterkwartier”waarin, zoals bekend, de kwestie van het minder – veel minder misschien – afleveren van kinderen naar het VHMO aan de orde werd gesteld. Ik heb geen enkele behoefte een critische beschouwing te wijden aan de inhoud van dit rapport. Daarom wil ik volstaan met één opmerking. Dit rapport heeft meer kwaad dan goed gedaan. Dit is niet alleen mijn mening. In gesprekken die ik mocht hebben met collega’s uit het bizonder onderwijs in het Soesterkwartier, met collega’s die nog veel langer in deze wijk hebben gewerkt dan ik, kon ik ongevraagd hetzelfde geluid vernemen.” Hoewel het onderwijzend personeel van de scholen in het Soesterkwartier zich met al die negatieve publiciteit behoorlijk opgelaten voelde, moeten we niet gauw gaan denken dat de kinderen zelf daar nu zo heel erg veel last van hadden. In een interview uit 2007 vertelt een leerlinge hoe het haar indertijd vergaan is op de Theo Thijssenschool. Vraag: nooit blijven zitten? Antwoord: “nee, ze kon goed meekomen”. De volgende vraag ligt dan voor de hand: “en heb je doorgeleerd?”. Nee, is het antwoord. Ze mocht wel, het was haar zelfs op school aangeraden. Haar ouders zouden het niet tegengehouden hebben. Maar niemand uit de klas ging doorleren. Dus, zij ging ook niet doorleren, maar ze ging met haar vriendinnen mee naar de huishoudschool op de Bekensteinselaan. Niemand hield haar tegen. De huishoudschool werd een grote flop. Daar was ze toch niet voor in de wieg gelegd. Het huishoudschoolonderwijs vond ze helemaal niet leuk. Naaien en strijken en aan al dat soort werk, daar had ze een grote hekel aan. “Allemaal rode vijven” was het resultaat. In haar herinnering was het verblijf op de huishoudschool toch wel een hele leuke tijd. Na twee jaar huishoudschool was het wel genoeg geweest. Ze ging aan het werk! Het begon met werken in de huishouding bij de buurvrouw van een tante. Maar dat werd niks. Daarna heeft ze een tijdje gewerkt op het atelier van een pettenfabrikant. Vervolgens op de papierfabriek van Blazer & Mets. Ze heeft ook nog 3 maanden op kantoor gewerkt bij Noack. Dat kantoorwerk beviel haar wel. Trouwens, haar typediploma is het enige diploma dat ze in haar leven heeft gehaald. Daar kwam je in die tijd al een heel eind weg mee, want er was een grote vraag naar kantoorpersoneel. Vervolgens heeft ze nog 9 jaar achtereen gewerkt op kantoor bij de HeMaVa. Die naam staat voor de Helderingstichting (ongehuwde moeders), de Martha Stichting (ontspoorde meisjes) en Valkerheide, in de wandeling het boefjeskamp genaamd. Toen ze eenmaal getrouwd was en kinderen kreeg, en dus niet meer overdag kon werken, heeft ze ‘s- avonds schoonmaakwerk gedaan.

(voorstel tussenkopje)

Meesters die je nooit vergeet en een heldin als schooljuf

Iedereen die het gevraagd wordt, kan zich wel een schooljuf of meester herinneren waarop hij (of zij) bijzonder gesteld was in de schooljaren. Zo’n meester was Joop Helmerhorst (1920- 2008). Een belangrijk deel van zijn loopbaan heeft hij doorgebracht in het Soesterkwartier. Voordat hij door de Duitsers was opgepakt gaf hij les op Puntenburg. In 1945 is hij begonnen op de Willem de Zwijgerschool. In oktober 1966 is de Willem de Zwijgerschool gesloten. Zelf vertelde hij daarover: ” De school liep achteruit. Dat kwam ook door de vestiging van de Herman Gorterschool aan de Dollardstraat. Ik ben toen naar de Theo Thijssenschool gegaan. De gymzaal van de Theo Thijssenschool was nog in de voormalige Willem de Zwijgerschool (daar is toen de Van Voorthuizenschool ingekomen; dat was een school voor zeer moeilijk lerende kinderen).” Joop voelde zich wel thuis in de buurt: “hoe langer je in het Soesterkwartier werkt, hoe meer je er een potje kan breken.” De heer Helmerhorst is tot 1983 onderwijzer gebleven op de Theo Thijssenschool, maar heeft er daarna nog vaak zijn gezicht laten zien. Hij heeft namelijk meer dan 50 jaar de rol van Sinterklaas gespeeld op scholen in de buurt. Als er door oud-leerlingen herinneringen aan school worden opgehaald duikt ook vaak de naam van juffrouw Pierik (1911-2004) op. Ook zij is begonnen op de school in Puntenburg. Na de oorlog bleek dat zij o.a. als koerierster belangrijk werk heeft verricht in het “verzet”. Ze is na de oorlog met de dakloze leerlingen Puntenburg meegegaan naar de Theo Thijssenschool, waar ze nog jarenlang les heeft gegeven. T.b.v. de expositie over de Openbare School in het Soesterkwartier heeft het Wijkmuseum inzage gekregen in het foto- en plakboek dat een familielid met veel respect heeft bewaard.

(voorstel tussenkopje)

Touwtrekken tussen scholen.

Zoals elders ook wel het geval was, heeft het Soesterkwartier in de loop der jaren behoorlijk te kampen gehad met het leerlingenaantal. Toen de wijk nog in de kinderschoenen stond (jaren dertig) zijn er veel nieuwe scholen gebouwd. Als sluitstuk werd er in 1953 in het voormalige Plantsoen aan de Dollardstraat de Herman Gorterschool gebouwd: een nieuwe “moderne gemeenschapsschool”. Meester Barneveld, het hoofd van de Theo Thijssenschool, schrijft datzelfde jaar in zijn verslag: “ Het jaar 1953 werd voor de “Theo Thijssenschool” beheerst door de vraag: “Als de Herman Gorterschool” geopend wordt, hoeveel leerlingen raken wij dan kwijt, ’t zij doordat ze op advies van ons overgeplaatst worden, dan wel doordat ze gaan lopen zonder meer. Deze vraag is door ons serieus gesteld, omdat ons gebleken is, dat de collega, die de leiding van de “Herman Gorterschool”op zich zou nemen, bedoeld wordt het hoofd J. Nijmeijer alles op alles zette om zo gunstig mogelijk te kunnen starten, waar het aantal leerlingen en dus het aantal leerkrachten betrof; maar ook, omdat er door bepaalde personen propaganda – weliswaar geheim – maar dan toch propaganda gevoerd wordt ten gunste van de nieuw te openen school; en tenslotte omdat er nu éénmaal altijd mensen zijn, die verblind raken door iets nieuws, daarheen willen en dus overlopen. Door de nieuwbouw in het Soesterkwartier West was de “Theo Thijssenschool”zeer ruim – feitelijk al te ruim - in de leerlingen komen te zitten. Het maximum is geweest 262 leerlingen op 16 Maart 1953. Er moest dus een gedeelte afvloeien. Maar deze afvloeiing mocht niet zo zijn, dat wij ons niet als zesmansschool zouden kunnen handhaven. Gelukkig is alles meegevallen. Wij zijn bij het in gebruik nemen van de “Herman Gorterschool”voor verrassingen geplaatst. Maar wij hebben voldoende leerlingen overgehouden. Toch is de situatie voor het openbaar onderwijs in het Soesterkwartier na Augustus 1953 grondig gewijzigd. Tot genoemde datum hadden de openbare scholen grenzen, die behoorlijk functioneerden. Er is wel eens strubbeling geweest, maar ’t liep dan toch. Deze grenzen zijn nu niet meer intact. De scholen betrekken hun leerlingen door elkaar heen. Dan is er, doordat de “Herman Gorterschool” over veel ruimer leermiddelen beschikt een concurrentiemogelijkheid geschapen tussen de Openbare scholen onderling. Men zit thans bovendien ook heel erg kort op elkaar. Nemen we de driehoek – Willem de Zwijgerschool, Herman Gorterschool, Theo Thijssenschool. Dan is dit een gelijkbenige driehoek met benen van plm. 500 m. en een basis van plm. 300 m. Dan hebben wij geluiden gehoord, dat het voornemen ligt nog meer schoolruimte te scheppen in het Soesterkwartier en wel voor het bizonder onderwijs. Wij blijven er bij – ondanks alle berekeningen, dat het anders zou zijn – dat men alsdan over 4 à 5 jaar elkaar dooddrukt, tenzij de leerlingenschaal drastisch wordt verlaagd.” Het negatieve voorgevoel van meester Van Barneveld is later door de feiten bevestigd. Na 1952 is het aantal kinderen in de wijk gedaald waardoor scholen toch weer moesten inkrimpen of opgeheven worden. In de jaren tachtig leidde dit tot het voornemen om de Herman Gorterschool samen te laten gaan met de Theo Thijssenschool. De bedoeling was om de leerlingen van de gefuseerde school onder te brengen in het laatstgenoemde gebouw. Protest van leerkrachten, ouders en leerlingen (men trok zelfs gezamenlijk op naar het stadhuis) leidde er toe dat dit plan niet is doorgegaan. De Theo Thijssenschool is daarna gesloten. De Van der Palmschool aan de Waalstraat werd in 2002 afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw, aangepast aan de eisen van de moderne tijd. Achteraf beschouwd is dat toch wel heel jammer, aangezien het eerdere zeer monumentwaardige gebouw van de hand van architect Gerrit Adriaans beter in deze omgeving van het Soesterkwartier paste dan het huidige sobere gebouw. Sinds 2003 zijn alle Openbare scholen in het Soesterkwartier met elkaar gefuseerd. De nieuwe naam luidt “OBS De Magneet”.

(voorstel tussenkopje)

Lezing over de geschiedenis van het onderwijs als toegift

Tijdens de tentoonstelling over de geschiedenis van het onderwijs in het Soesterkwartier is veel kennis over het onderwijs in de buurt boven water gekomen. Zo bleek bijvoorbeeld dat de eerste klas van de Herman Gorterschool indertijd is aangewezen om deel te nemen aan een proefproject . Aanstuurder van het project was juffrouw Koning, later mevrouw Siet Heupers-Koning. Zij werkte mee aan de uitgave van het boek “De speelleerklas”. Het Wijkmuseum heeft daarom het plan opgevat om eind januari in samenwerking met de scholen en ABC Soesterkwartier een lezing te organiseren over de geschiedenis van het onderwijs in het Soesterkwartier. Nader bericht hierover volgt nog.

(2015 woorden)

Overzicht scholen openbare scholen in het Soesterkwartier

(De openbare scholen stonden aanvankelijk bekend onder een nummer. Bij gemeenteraadsbesluit van 9 augustus 1949 werd een eigennaam toegewezen.)

1903 School op Puntenburg (school 6, na de oorlog verplaatst naar school 2)

1922 Openbare School aan de Anemoonstraat (school 15). *)

1925 School aan de Oude Soesterweg (school 7, later Willem de Zwijgerschool)

1927 School aan de Waalstraat (school 1, later Van der Palmschool)

1929 School Zonnebloemstraat, (school 2, later school 6, later Theo Thijssenschool)

1953 School aan de Dollardstraat (Herman Gorterschool)

2003 Fusie v.d. Palmschool en Herman Gorterschool (OBS De Magneet)

*) hoofd van deze school was : dhr W.J.F.A. Ribberink) , in 1923 is de school overgenomen door het Christelijk Nationaal Onderwijs, met overigens het behoud van één klas voor de jongste kinderen voor het Openbaar Onderwijs). De heer Ribberink werd toen hoofd van school 6.

3. Tekst meegeleverde foto

De netgebouwde school (nr 1, later Van der Palmschool) aan de Waalstraat) in 1928. Dit prachtige strak ontworpen gebouw is van de hand van architect Gerrit Adriaans. Deze school was na de school op Puntenburg en de Willem de Zwijgerschool de derde openbare school (de tijdelijke school aan de Anemoonstraat niet meegerekend) in het Soesterkwartier. De school is in 1991 afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw.