Energiefabriek: warmte en stroom uit onze ontlasting

De serie 'Duurzaam in Amersfoort' belicht een aantal in het oog springende initiatieven die hetzelfde doel hebben: De wereld een beetje groener maken. Deze week de nieuwe energiefabriek van het Waterschap Vallei en Eem. Vanaf 2015 voorziet het Waterschap 3500 huishoudens van warmte en stroom: ,,Stroom uit poep en plas dus."

door Anne Vernooij

In ons huis brandt het licht als voorheen, in de winter is het er nog steeds aangenaam warm, de auto rijdt als een zonnetje en de bloemen in de tuin schieten de grond uit: Op zich niets bijzonders, maar toch met één groot verschil: Onze poep en plas zorgt hier in de toekomst allemaal voor. Het klinkt allemaal wat futuristisch, maar toch staan we aan de vooravond van grote veranderingen: In 2015 is de rioolwaterzuiveringsinstallatie van het Waterschap Vallei en Veluwe omgetoverd tot energiefabriek en grondstoffenfabriek. Deze nieuwe fabriek wekt elektriciteit op voor ongeveer 3500 huishoudens. In Apeldoorn is het Waterschap al zover dat zij warmte levert aan de naastgelegen woonwijk. Over een tijd tanken we biogas en zo rijden we zelfs op onze 'eigen uitlaatgassen'. En voor een zakje kunstmest kom je hier gewoon even langs. Het gehele project is omgedoopt tot Omzetpunt Amersfoort en heeft Europese subsidie gekregen.

Henry van Veldhuizen is projectmanager bij het Waterschap Vallei en Veluwe. Hij vertelt over de enorme ommezwaai die het Waterschap te wachten staat. ,,Momenteel wekken we 55 procent van de energie zelf op, die we nodig hebben om het rioolwater te zuiveren. Dat is al meer dan in 2010, toen was het nog maar 30 procent. In 2015 is de fabriek geheel energieneutraal en houdt zelfs energie over. De rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt ook een grondstoffenfabriek: ,,In ons rioolwater zit veel stikstof en fosfaat, die stoffen halen we eruit. Fosfaat is een steeds schaarser wordende minerale grondstof die nodig is om gewassen te laten groeien.

Centrifuge

Er waait een straffe wind over het uitgestrekte terrein langs de Eem, hier en daar ruik je een stevige grondlucht. Een vrachtwagenchauffeur parkeert net zijn vrachtwagen onder twee gigantische trechterpijpen. Hij komt gezuiverd slib ophalen en rijdt ermee naar Tiel waar het wordt gedroogd, daarna wordt het verbrand in energiecentrales in Duitsland. De chauffeur heeft zakken aarde in zijn laadbak liggen, die aarde strooit hij eerst over de vloer van de laadbak. ,,Het slib plakt anders verschrikkelijk aan mijn wagen, ik wil hem niet weer schoon hoeven schrapen." Het slib komt uit de gigantische centrifuge via trechterpijpen zijn laadbak in. Via een hoge trap kom je in de ruimte waar de centrifuges staan, te vergelijken met die van een wasmachine. Binnen is het een enorm lawaai. Stikstof- en fosfaatrijk water uit het slib stroomt door grote buizen. ,,Uit dit water halen we stikstof en fosfaat om er kunstmest van te maken", legt van Veldhuizen uit. Terwijl de vrachtwagenchauffeur staat te wachten tot zijn wagen vol zit, laat van Veldhuizen een berg gezuiverd slib zien dat een stukje verderop op de grond ligt. Het lijkt op een keurige berg zwarte aarde, maar het komt wel uit onze wc-pot. Er groeien al kleine groene sprietjes uit, het heet 'organische mest'. Je zou het zo kunnen gebruiken voor de tuin, maar dat mag niet volgens de regels.

Kraker

In 2015 zal veel minder gezuiverd slib de energiefabriek verlaten. ,,We zetten dan veel meer slib om naar biogas." Op het terrein staan drie ronde hoge gistingstanks. ,,Van binnen stinkt het verschrikkelijk." Naast deze tanks komt een enorme 'kraker' te staan die de bacteriën uit het slib onder hoge druk en hoge temperatuur kapot maakt. ,,Op deze manier breken we veel meer slib af, waardoor we meer biogas overhouden. En biogas kun je weer omzetten in warmte en stroom. ,,Het idee is dat vrachtwagens die het restant op komen halen tanken met biogas. ,,Zo wordt ook het vervoer energieneutraal."

Woest

Het Waterschap blijft er ook voor zorgen dat de waterkwaliteit in sloten en plassen in de regio op peil blijft, ook hier staan de technische ontwikkelingen niet stil. Midden op het terrein staan grote bassins waar het water zigzaggend doorheen stroomt: Het lijkt op een woeste rivier. We staan op de brug midden tussen de golven met dikke schuimkoppen. Langs het bassin staat een grote schuimklopper: ,,Vergelijk het met een klopper die je ook in de keuken gebruikt. Hiermee kloppen we het water op zodat er veel zuurstof in komt." De opborrelende luchtbellen zijn duidelijk zichtbaar. ,,Aan dit water zijn bacteriën toegevoegd, zij doen al het werk." Bacteriën zuiveren het water namelijk beter als er veel zuurstof in zit.

Een stuk verderop zwemmen meeuwen rustig rond in het water van een groot rond bassin. Van Veldhuizen laat een paar algen zien die langs de kant groeien. ,,Algen groeien hier omdat er nog teveel fosfaat in zit." Vanuit dit bassin werd het gezuiverde water tot voor kort geloosd in de Eem. ,,Nu hebben we nog een laatste bassin, 98 procent van de fosfaten zijn er dan uit." In dit water durft geen alg zich meer te vertonen.

Investering

Tanja Klip is dijkgraaf van het Waterschap Vallei en Veluwe. Een dijkgraaf is voorzitter van het Waterschap en is benoemd door de koning. ,,Het werken aan water in een delta houdt nooit op, dag in dag uit zijn we hiermee bezig. Het is niet zomaar vanzelfsprekend dat we droge voeten hebben, en dat het rioolwater goed gezuiverd wordt. Wij hebben de plicht als overheid om de processen zo duurzaam mogelijk uit te voeren en steeds meer innovatieve oplossingen te vinden. In zes jaar tijd kunnen we de investering die we nu maken voor de nieuwe energie- en grondstoffenfabriek weer terugverdienen. Het is dus een hele rendabele en verstandige investering. De waterschapsbelastingen zullen hierdoor voor de burger minder snel stijgen dan voorheen."