Samen inkopen bij de bio-boer

De nieuwe serie 'Duurzaam in Amersfoort' belicht een aantal in het oog springende initiatieven die hetzelfde doel hebben: De wereld een beetje groener maken. Deze week het Voedselkollektief Amersfoort. 'Van ingevlogen boontjes uit Kenia, naar groenten van het seizoen uit de streek'.

door Anne Vernooij

De fabrieksloods van De War ruikt naar verse groenten en kruiden. Bakken vol met pompoenen, mais, ronde courgettes, appelen en zuivelproducten staan naast elkaar op houten schragen. Donderdag en vrijdagochtend is de loods het domein van het Voedselkollektief. ,,We halen op donderdagmiddag alles zelf op bij de bio-boeren in de buurt."

Abel Hertzberger en Judith Vos zijn dit experiment gestart, twee jaar geleden legden zij de eerste contacten met een aantal telers. Judith vertelt dat in de biologische groentetas die ze voorheen kocht vaak groentes uit heel Europa zaten. ,,Al die onnodige voedselkilometers, dat is echt waanzin. Hier weet je dat alles wat je koopt, afkomstig is binnen een straal van vijfentwintig kilometer."

Een man blijft wat schuchter staan voor de ingang, hij vraagt zich af of hij hier groente kan kopen. Maar dat gaat zomaar niet, je moet wel eerst lid zijn. ,,Alle leden dragen actief bij, dat maakt het zo leuk", zegt Judith. ,,Iedereen wil gewoon dat het loopt." Meneer van Praag staat achter de geïmproviseerde toonbank, voorzichtig pakt hij een rekje met eieren vast. ,,Ik doe graag mee in dit geheel."

Online

De telers geven door wat zij die week kunnen leveren. Er zijn wel prijsverschillen: ,,De ene krop is de andere niet." Je kunt hier ook B-kwaliteit groenten kopen die anders weggegooid zouden worden. In één van de bakken liggen groene boontjes met bruine vlekken. Soms valt het ook weleens tegen wat een teler levert. ,,Dat bespreken we dan", vertelt Judith. ,,Maar natuurlijk niet elk wissewasje." Eén van de leden is ICT'er, hij ontwikkelde het ingenieuze bestelsysteem. ,,Anders zaten we nu nog te prutsen met Excel-sheets." Vóór dinsdagavond geeft eenieder zijn bestelling online door. ,,Eerst stelden we de pakketjes samen." Maar tegenwoordig is het zelfbediening in de loods. Het kollektief bestaat inmiddels al uit 170 leden, verdeeld over 140 huishoudens. In elk huishouden is minimaal één lid actief.

Feite loopt rond met zijn lijstje, hij heeft een bakje frambozen besteld en ronde courgettes. Hij doet de boekhouding en zit er nu 'dik een jaar' bij. ,,We worden zo groot dat we een stichting op willen richten om de financiële zaken goed te kunnen regelen. Maar dan zonder bestuur, een paar mensen die het voor het zeggen hebben dat past niet." Wie je ook spreekt, de betrokkenheid van de mensen valt direct op. Feite heeft inmiddels de helft van de frambozen al op: ,,Ik blijf hier zo een of twee uur hangen, tot mijn vriendin belt waar ik blijf."

In een reguliere supermarkt komt hij eigenlijk nooit meer. ,,De boer is de dupe van de lage prijzen in de supers." Het kollektief betaalt de boer een betere prijs. ,,Maar we zijn wel goedkoper dan de bio-winkel." Hoeveel het nou echt scheelt weet hij niet. ,,Vind je 3,50 per kilo spinazie duur?", vraagt Feite aan me. Bij mij thuis ligt er altijd een diepvriesblok klaar voor in de pan.

Zeepsop

Kees Huijbregts is knoflookteler en lid van het eerste uur. Op het land van de familie de Kruijf aan de Asschatterweg in Leusden verbouwt hij tachtig verschillende soorten knoflook. ,,Jaren geleden werd ik gegrepen door de knoflook toen ik ontdekte dat er wel zeshonderd soorten zijn." Knoflook uit de supermarkt komt helemaal uit China en is vaak wel twee of drie jaar oud. Volgens Kees smaakt het naar zeepsop of ammoniak. ,,Het lekkerst zijn verse plakjes knoflook op een boterham met kaas of honing."

Kees is ook aangesloten bij het netwerk Eeuwig Moes dat bestaat uit initiatieven die zich inzetten voor het behoud van oude, vaak vergeten gewassen. Op kleine schaal verbouwt hij het Wieringer boontje, een wit boontje met een bruin plekje op de holle kant dat als droogboon wordt gebruikt.

Het kollektief neemt ook af van de grote telers in de Flevopolder. ,,Zij hebben ons niet nodig, maar zij kunnen winterpenen en uien in bulk leveren", legt Abel uit.

Verder kom je in de loods voornamelijk producten tegen van kleine biologische bedrijven. Niet overal mag het officiële predicaat biologisch op staan. De aardbeienplanten van zorgboerderij 't Paradijs zijn in lage lange bakken gekweekt zodat de medewerkers de aardbeien beter kunnen plukken. En een eis voor het predicaat is dat de plantjes in de volle grond staan. ,,Het is wel begrijpelijk, je moet duidelijk blijven. Wij blijven ook helder."

Het is in ieder geval helder dat hier een doe-het-zelf mentaliteit heerst. Pas geleden heeft iemand het plan opgevat om tomatensaus te gaan maken, en zo is 'de inmaakgroep' geboren. In de winter gaat de groep samen zuurkool maken. ,,Als iemand iets mist, bijvoorbeeld biologische melk, dan kunnen we dat bespreken", zegt Judith. Momenteel verkoopt het collectief alleen zure zuivelproducten. ,,Iedereen betaalt twintig euro instapgeld, daar kunnen we dan bijvoorbeeld een koelkast van kopen."

Crowdfunding

Plannen in overvloed: ,,Van granen willen we meel maken." Graan groeit wel in de omgeving, het probleem is dat er geen werkende molen meer is binnen de straal van vijfentwintig kilometer. En die kilometer-eis is een harde afspraak. ,,Een oude molen in de Flevopolder zou door middel van crowdfunding wellicht weer kunnen gaan malen, maar voorlopig is dit nog toekomstmuziek."

In het hele land schieten voedselcollectieven als paddenstoelen uit de grond: In Amsterdam, Den Haag, Groningen, Roosendaal en Tilburg bestaat dit fenomeen ook al. ,,Meerdere startende groepjes hebben we hier al over de vloer gehad." Voedselkollektief Amersfoort heeft de hele organisatiestructuur zelf bedacht. ,,Af en toe hebben we zo onze crisesjes, maar dat gaat snel weer voorbij. Het blijft een spannend experiment."