Proef 'tegenprestatie' bijstandsgerechtigden

AMERSFOORT - Bijstandsgerechtigden mogen best wat terugdoen voor hun uitkering, vindt het college van B en W. Het college wil in 2013 een proef starten om te kijken hoe van bijstandsgerechtigden een tegenprestatie kan worden gevraagd in de vorm van een maatschappelijk zinvolle activiteit. Volgens het college is het belangrijk dat bijstandsgerechtigden zich serieus genomen voelen en nuttig en dat zij niet tot passiviteit vervallen. Uitgangspunt is dat de werkzaamheden niet mogen leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt en/of concurrentievervalsing.

door John Spijkerman

Aanleiding voor het initiatief van het college is een motie van de PvdA die op 6 november 2012 werd aangenomen. Daarin wordt het college opgedragen te inventariseren hoeveel mensen met een bijstandsuitkering nog iets kunnen. Zij moeten volgens de PvdA de mogelijkheid krijgen 'om een gewaardeerde tegenprestatie te verrichten in de groenvoorziening in de binnenstad'. Voorgesteld wordt om voor deze tegenprestatie een vrijwilligersvergoeding te verstrekken. Verder wordt in de motie voorgesteld om deze pilot na een jaar te evalueren en bij eventuele voortzetting van het beleid nadrukkelijk mee te nemen dat dergelijke projecten in de eigen woonomgeving kunnen worden vormgegeven.

Volgens de Wet werk en bijstand (WWB) mogen gemeenten sinds 1 januari 2012 mensen in de bijstand vragen om een tegenprestatie voor ‘onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden’. Afhankelijk van capaciteiten en beperkingen worden bijstandsgerechtigden ingezet bij arbeidsinschakeling of activering. Er bestaan nogal wat beperkingen bij de inzet van bijstandsgerechtigden. Zo mag de tegenprestatie geen re-integratie-instrument zijn en moeten de duur en omvang van de werkzaamheden beperkt zijn tot maximaal 3 maanden. Ook mogen er geen scholing, kinderopvang en premies aan verbonden zijn. Het mag ook geen vrijwilligerswerk zijn, geen mantelzorg en geen participatieplaats.

In het regeerakkoord dat VVD en PvdA onlangs hebben gepresenteerd staat dat de arbeids- en reintegratieplicht en de plicht tot tegenprestatie naar vermogen zal gaan gelden voor iedere bijstandsgerechtigde. Het opleggen van de plicht tot een tegenprestatie lijkt een bevoegdheid van het college te blijven. B en w verwachten dat in 2013 hierover nadere uitwerking van het Rijk volgt.

,,De strekking van de motie van de PvdA vormt voor ons het uitgangspunt om in 2013 een pilot tegenprestatie uit te voeren'', stellen B en W. Met een proef kan kan worden gekeken hoe de tegenprestatie het beste vorm kan worden gegeven voor nieuwe bijstandsgerechtigden, maar ook voor mensen die al gebruikmaken van de bijstand. Stichting Ravelijn wordt bij de uitvoering betrokken. Deze vrijwilligersorganisatie moet beoordelen of vrijwilligerswerk bij een bepaalde organisatie niet leidt tot verdringing en/of concurrentievervalsing. ,,Deze vrijwilligersorganisatie is deskundig op dit gebied en toetst elke vrijwilligersplek op deze criteria.'' Komende dinsdag praat de gemeenteraad over dit voorstel.

Wederkerig

Om het stelsel van sociale zekerheid in stand te kunnen houden, zal er volgens het college een steeds groter beroep moeten worden gedaan op het 'wederkerigheidsprincipe'. Van iedereen die gebruik maakt van sociale zekerheid en die daartoe in staat is, mag iets worden teruggevraagd. ,,Inzet van wederkerigheid houdt mensen betrokken bij de samenleving. Het zorgt voor maatschappelijk draagvlak en er wordt belangrijk (vrijwilligers)werk verzet.''

Het college wil het leveren van een tegenprestatie niet direct verplicht stellen. ,,Maar we willen het principe van wederkerigheid ook niet geheel vrijblijvend inzetten. We denken op dit gebied meer te kunnen bereiken door kaders te stellen waarbinnen mensen zelf kunnen invullen wat ze willen doen en hoe ze dat willen vormgeven.'' Deskundigen bij Sociale Zaken kunnen op verzoek en waar nodig ondersteuning bieden.

Bijstandsgerechtigden hebben al de verplichting zich maximaal in te spannen om betaald werk te verkrijgen en te behouden of op andere manieren te participeren. In Amersfoort bestaat het project ‘Doen wat je kunt’. Daarin wordt geprobeerd om iedereen die niet te veel beperkingen heeft, te laten participeren of re-integreren op de arbeidsmarkt.

De proef richt zich zowel op de huidige bijstandsgerechtigden als op mensen die nog in de bijstand belanden. Er zitten ongeveer 2500 mensen in de bijstand. Zo'n 1700 personen volgen een re-integratietraject. ,,We vragen deze doelgroep om naast hun re-integratie-inspanningen iets aan vrijwilligerswerk te doen. Als iemand 20 uur per week moet investeren in re-integreren is er nog 16 uur over om een ‘bijdrage aan de maatschappij’ te leveren.''

Ongeveer 800 personen zijn niet in traject. Zij hebben vaak te maken met aanzienlijke fysieke, psychische/psychiatrische of sociale belemmeringen. ,,Ook bij deze betrokkenen zou een maatschappelijke activiteit, eventueel naast een therapeutisch, medisch of hulpverleningstraject, zinvol kunnen zijn in het kader van participatiebevordering, maatschappelijke betrokkenheid en het voorkomen van sociaal isolement'', denken B en W. Het college merkt op dat een grote groep van deze 800 personen al actief is in vrijwilligerswerk of parttime werk.

Nieuwe bijstandsgerechtigden kunnen 'direct aan de poort' worden gevraagd wat ze denken te kunnen bijdragen aan de maatschappij en hoe ze dat gaan invullen, waar dat mogelijk is naast de re-integratieverplichtingen.

Het college verwacht dat uitvoering van de proef niet meer dan 20.000 euro kost. Eind 2013 wordt de proef geëvalueerd, met het oog op definitieve invoering van de tegenprestatie.

Cliëntenraad

De Cliëntenraad Sociale Zekerheid Amersfoort merkt op dat het voorgelegde voorstel voor de proef aansluit aan bij het 'staande activeringsbeleid' van de gemeente Amersfoort. De cliëntenraad ziet het als een instrument om burgers met een grote afstand tot arbeidsmarkt en de samenleving 'uit te nodigen die aansluiting weer te zoeken en te maken'. ,,Het levert mensen zin, structuur en netwerk op; belangrijke elementen die bijdragen aan kwaliteit van bestaan. Daarbij is drang soms nodig om impasses te doorbreken. Dwang zal niet blijken te werken.''

Voorzitter Hennie Vleugel van de cliëntenraad vindt het geen goed idee de tegenprestatie te koppelen aan inzet in de de groenvoorziening, zoals voorgesteld door de PvdA. ,,De verenging tot groenvoorziening die de PvdA motie aanbrengt kan niet anders dan leiden tot verdringing. Gesubsidieerd werk door Amfors/Greenfors wordt gekort; medewerkers met een dienstverband en een CAO loon stromen uit of stromen niet meer in. Deze werkzaamheden in het kader van de tegenprestatie te laten verrichten is dus geen optie. Daarmee zouden kansarmen andere kansarmen verdringen.''

De cliëntenraad waarschuwt dat het niet zal werken mensen zonder zonder aanzien des persoons of hun omstandigheden te dwingen een tegenprestatie te leveren. ,,We weten dat een dergelijke 'harde' lijn niet zal blijken te werken.''