Amersfoort en de malariamug: Een pleidooi voor het behoud van de kapvergunning

Soms leidt armoede tot iets moois. We hebben er onze prachtige binnenstad aan te danken. Er zat destijds eenvoudigweg geen geld in de gemeentekas om achter de waan van de modernisering aan te hollen. Hierdoor bleef alles bij het oude. En dat is een zegen gebleken. Ons geconserveerde centrum is een trekpleister voor veel toeristen. Het vormt een economische factor van betekenis nu de crisis ook in Amersfoort almaar zichtbaarder wordt met talloze braakliggende terreinen, meer dan 200 leegstaande kantoorpanden en door het Eemplein-debacle.

Een andere terugblik in de geschiedenis leert dat onze bestuurders in de vorige eeuw alles uit de kast haalden om bedrijven en burgers over te halen zich in Amersfoort te vestigen. Het boek "Amersfoort als Woonplaats" (1915) met bijbehorende ansichtkaarten, uitgegeven door de Reclamecommissie Amersfoort, is daar een overtuigend bewijs van. Men adverteerde niet met milieuverontreinigende evenementen (vuurwerk!) maar met een gezond leefklimaat. Het eerstgenoemde en vetgedrukte argument 'malariavrij' moest de doorslag geven.

Tot in de jaren 50 van de vorige eeuw werd ons land nog regelmatig geteisterd door de malariamug. U leest het goed, pas in 1970 werd Nederland door de Wereldgezondheidsorganisatie malariavrij verklaard. Amersfoort was een van de eerste steden die zich van deze plaag had kunnen ontdoen.

Helaas trekt het huidige college geen lering uit het verleden. Nog in de jaren 80 van de vorige eeuw kon ternauwernood worden voorkomen dat er een snelweg werd aangelegd door onze monumentale binnenstad. En nu staat het bomenbeleid op het spel. Want wat is het antwoord van ons stadsbestuur op de huidige crisis? Het afschaffen van de kapvergunning! En dit terwijl de predicaten 'Groenste stad van Nederland (2006) en Groenste stad van Europa (2007) nog nagalmen en juist zijn bedoeld om het groene karakter van een winnende stad te behouden en te stimuleren.

Veel mensen hebben iets met bomen. Dat blijkt wel uit de 'hart voor bomen actie' in Park Randenbroek. Een boom doet iets met je. Recent wetenschappelijk onderzoek heeft bovendien aangetoond dat bomen noodzakelijk en nuttig zijn. Ze zijn broodnodig voor de luchtkwaliteit, vormen een buffer tegen een oververhitte (binnen)stad en kunnen wateroverlast voorkomen na de hevige regenbuien waar we steeds vaker mee te maken krijgen vanwege de klimaatverandering. Nu al hebben de bewoners van het Leusderkwartier natte voeten. Hoe meer er gekapt wordt in het Bergkwartier (+44 m NAP), hoe drassiger het in de lager gelegen wijken zal worden. Warmte en water vormen bovendien de ideale leefomgeving van de (malaria)mug.

Dit college wil de kapvergunning afschaffen om de regeldruk voor de burgers te verminderen (WABO). Maar uit de analyse van de recente kapaanvragen, HAS-rapport 2011, blijkt dat slechts 17% van de kapvergunningen in Amersfoort wordt aangevraagd door particulieren. En tot de categorie 'particulieren' worden niet alleen 'burgers' gerekend maar ook (grote) instellingen en bedrijven die vaak met één aanvraag tientallen bomen op hun grondgebied willen omzagen. In het Bergkwartier bijvoorbeeld vond recent een kaalslag plaats voor de nieuwbouw van de Terp en het dierenasiel. Daaraan is niets meer te doen. Maar dankzij de publicatie van de kapaanvragen van Prorail en de Prins Bernhard Kazerne kon bezwaar worden aangetekend en zijn talloze bomen gespaard.

Uit het HAS-rapport weten we dat juist projectontwikkelaars (56%) en de gemeente (27%) verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de kapaanvragen. Het afschaffen van de kapvergunning heeft dus nauwelijks invloed op de vermindering van de regeldruk voor burgers. En wat gebeurt er met de Flora- en Faunawet die zeldzame en nestelende dieren in bedreigde bomen beschermt? Wordt die ook afgeschaft met de kapvergunning? Of wordt het aan de eigenaren overgelaten om zelf een onderzoek in te stellen naar de beschermde diersoorten die in hun boom huizen? Duidelijk is in ieder geval dat de gemeente geen functionaris heeft om deze wet te handhaven en illegale kap te bestrijden.

,,Kwaliteit voor kwantiteit'' is het motto. Maar we hebben juist véél bomen nodig voor een gunstig effect op de luchtkwaliteit en om ons te beschermen tegen hittestress en wateroverlast. En hebben onze bestuurders niet de ambitie uitgesproken om in 2030 CO2-neutraal te zijn? Bomen leveren daaraan een belangrijke bijdrage. Weet de linkerhand van ons college nog wat de rechterhand doet?

Bomen hebben een aantoonbaar effect op de gezondheid van mensen. Het zijn (gratis!) zuurstoffabriekjes en ze zijn heel effectief in het verwijderen van schadelijke stoffen. Een 'gewone' stadsboom van 20 jaar haalt jaarlijks circa 100 gram fijn stof uit de lucht en heeft een economische baat van €40. Je kunt dus beter bomen planten dan kappen.

Terwijl in andere steden alles in het werk wordt gesteld om een gezond leefklimaat te bevorderen, kiest dit college in haar bomenbeleid voor 'transparantie': één bijzondere boom als een baken in een leeg landschap. Door deze 'zichtbaarheidscultus', waarbij steen belangrijker wordt gevonden dan groen, zijn vorig jaar op de Schans (Werk aan de Glashut) veel grote en gezonde bomen gekapt onder het mom van 'dunning'. En binnenkort moeten we al bij het hek van Park Randenbroek zien en horen (!) welke voetballers zich op het veel verder gelegen sportveld bevinden. Mag er nog iemand rustig op een bankje zitten in een lommerrijke ambiance?

In de afgelopen 5 jaar zijn (overigens zonder enige transparantie voor burgers) talloze concepten voor een nieuwe bomennota afgeschoten. De huidige, uit 1992, zou niet meer voldoen maar is nooit geëvalueerd. Wel is gebleken dat de kapvergunning een effectief controle-instrument vormt dat in het nieuwe beleid zal worden weggegooid.

We naderen het eeuwfeest van 'Amersfoort malariavrij'. Dat móet uiteraard gevierd worden! Wanneer de kapvergunning wordt gehandhaafd en er een kostenplaatje hangt aan de kap van een boom, zoals in de bomennota van 1992 is bepaald en ook in veel andere steden o.a. in Tilburg de regel is, stevenen we af op een gezond(er) leefklimaat met een bomenfonds dat geld in het laatje brengt. Of gaat dit feest niet door en is Amersfoort in 2015 haantje de voorste met een nieuwe primeur: de terugkeer van de malariamug?

Noot:

Wilt u ook voorkomen dat de groene poten onder onze Keistad worden weggezaagd? Op 1 november wordt de afschaffing van de kapvergunning nogmaals besproken in 'De Ronde' en op 29 november valt het besluit. Mail, twitter of bel nu met uw partij van voorkeur of met wethouder Tigelaar wethoudertigelaar@amersfoort.nl om de kapvergunning te behouden.

Julie-Anne Borm

Bomenstichting Amersfoort

julieanne@borm.info