Chassidische legenden in beeld
13 oktober 2010 om 00:00 AlgemeenDe twintig reproducties op origineel formaat hangen in de zaal van ‘De Expeditie’ aan de Schimmelpenninckkade 30 in Amersfoort. Daar vinden de bijeenkomsten over Werkman plaats. Magda van der Ende van ‘De Expeditie’ is verheugd om eindelijk iets met de ‘druksels’ te doen. ,,We kregen ze twee jaar geleden, bij het twintigjarig bestaan van ‘De Expeditie’. Het heeft even geduurd, maar nu willen en kunnen we deze aan een groter publiek bekend maken.”
De afbeeldingen die de Groningse schilder/grafisch ontwerper Werkman maakte, zijn illustraties bij een boek met Chassidische legenden. Dit boek is samengesteld door de theoloog Martin Buber en verscheen voor het eerst in 1908. Magda: “Het Chassidisme is een beweging in het jodendom die in de 18e eeuw in Midden-Europa is ontstaan, als reactie op de pogroms in Polen. De joden leefden in ghetto’s en werden vervolgd en bespot. Temidden van het volk stond een man op, de Ba’al Shem Tov, die het jodendom van binnenuit wist te vernieuwen. Hij bewerkte de massa’s zo, dat ze hun situatie leerden accepteerden, wat echter niet gelijk staat aan zich bij de ellendige toestand neerleggen. Hij benadrukte het vertellen van verhalen en het zingen van liedjes. Die liedjes werken als een mantra, een manier om ‘dichter bij (de stilte in) het zelf’ te komen. De verhalen werden mondeling doorverteld en kregen na verloop van tijd andere vormen en accenten. Martin Buber is veel verhalen op schrift gaan stellen en zo zijn de chassidische legenden ter beschikking gekomen van een groot publiek. Toen Werkman deze verhalen las, raakte hij diep onder de indruk. Ook hij leefde in een tijd van crisis, dreiging, geweld en angst. Zijn manier van verzet bieden was door gedichten af te drukken die opriepen tot alertheid en de mensen wilden wakker schudden. Dat is hem fataal geworden. Op 10 april 1945 is hij gefusilleerd vanwege staatsondermijnende activiteiten.”
Werkman staat bekend als vernieuwer op het gebied van grafische vormgeving. In zijn ‘druksels’ heeft hij de essentie en eenvoud van het Chassidisch leven weten weer te geven. Hij woonde en werkte in Groningen. “Ook nu nog hangen in Groningen veel reproducties van Werkman bij mensen aan de muur”, weet Magda van der Ende. “Dat hij de juiste sfeer wist te vangen, blijkt uit de vraag van Martin Buber toen hij de druksels zag: ‘War er Jude?’”
De drie avonden hebben elk een eigen karakter. Op 19 oktober komt Kees Thomassen toelichten hoe Werkman zijn werken maakte, in het kader van die tijd. Op 2 november vertelt Walter Roozendaal de verhalen, begeleid met accordeonmuziek. Op 16 november gaat Magda van der Ende in op de kabbalistische ondertoon van de verhalen en duidt ze de gebruikte beelden vanuit de kabbala.
De avonden duren van 20.00 tot 22.00 uur, reserveren aanbevolen. www.antenna.nl/expeditie, expeditie@antenna.nl
