,,Een flink aantal soldaten is geïdentificeerd en familieleden zijn opgespoord. Ze hebben een gezicht gekregen we kennen hun verhalen’’, vertelt Reiding.
,,Een flink aantal soldaten is geïdentificeerd en familieleden zijn opgespoord. Ze hebben een gezicht gekregen we kennen hun verhalen’’, vertelt Reiding. Marcel Koch

‘Speurwerk Sovjet Ereveld houdt nooit op’

17 oktober 2020 om 08:30 Historie 75 jaar vrijheid: de verhalen achter de monumenten

AMERSFOORT Recentelijk maakte zijn hart een sprongetje toen hij documenten aantrof die lange tijd buiten zijn gezichtsveld waren gebleven. Met deze geheime documenten, afkomstig uit het KGB-archieven, acht Remco Reiding het mogelijk om nog eens twintig soldaten uit de voormalige Sovjet-Unie te identificeren en hun familie op te sporen. ,,Dit is een doorbraak.’’

Marcel Koch

Wie Remco Reiding zegt, zegt Sovjet Ereveld. En andersom. Reiding is journalist, auteur, onderzoeker en tegenwoordig voltijds directeur van Stichting Sovjet Ereveld opgericht in januari 2010. Als we hem benaderen voor een interview stelt hij voor om af te spreken op het ereveld aan de Dodeweg. Waar anders? Het is, zal hij later opmerken, zijn tweede thuis geworden. Reiding, 44 jaar, lang gestalte, is het gezicht van deze plek geworden. ,,Omdat die jongens zelf niet meer kunnen praten.’’

VERGETEN PLEK Het zomert op het Sovjet Ereveld waar de stroken gras tussen de rijen grafstenen een langdurige sproeibeurt krijgen. Reiding ziet het met genoegen aan. ,,Het was nodig dat de kraan eens flink werd opengedraaid. Voor twee weken terug was het gras al aardig geel.’’ Het Sovjet Ereveld, gelegen op begraafplaats Rusthof in Leusden, herbergt de graven van 865 gesneuvelde militairen uit de voormalige Sovjet-Unie. Lange tijd was het een vergeten plek die weinig tot geen belangstelling kreeg. Totdat Reiding zich erover ontfermde. Door intensief speurwerk van de Amersfoorter, die van 2004 tot 2012 als correspondent voor Nederlandse media in Moskou werkte, zijn inmiddels van meer dan 250 soldaten de identiteit vastgesteld en 218 families opgespoord.

Dit jaar vieren we dat Nederland 75 jaar geleden werd bevrijd van de Duitse bezetting. In 2020 willen we met de krant op allerlei manieren stilstaan bij dat gegeven. Met een serie over oorlogsmonumenten en de verhalen erachter. Maar ook met artikelen over andere herinneringen aan die ingrijpende periode 1940-‘45.

,,Toen ik hier voor het eerst in 1998 kwam’’, blikt Reiding terug, ,,zag ik een goed verzorgde erebegraafplaats met 865 grijze grafstenen. Het wekte de indruk dat alles in orde was, maar de werkelijkheid was dat er nog nooit een soldaat was geïdentificeerd en dus ook nooit familie was opgespoord. Niemand wist wie die jongens waren. Het was een plek zonder gezichten, zonder verhalen en dus ook zonder bezoekers en bloemen van troost. Het was met recht een dode plek. En als er al iets op een grafsteen stond waren de gegevens in het Cyrillisch geschreven. Voor mij onleesbaar. Maar het wekte dusdanig mijn nieuwsgierigheid dat ik mij in deze plek, in deze oorlogsslachtoffers, ben gaan verdiepen.’’ Vervolgt: ,,Het is, hoe gek het ook klinkt, een levendige plek geworden. Een flink aantal soldaten is geïdentificeerd en familieleden opgespoord. Ze hebben een gezicht gekregen we kennen hun verhalen.’’

Bent u die man van die dode Russen?

MEER BEZOEKERS Dan ziet Reiding plots vanuit zijn ooghoek twee dames het Sovjet Ereveld oplopen. Reageert verheugd: ,,Voorheen zag je zelden of nooit mensen hier. Sowieso hadden weinig mensen enig idee als je over het Sovjet Ereveld sprak. Dankzij de inzet van de Stichting Sovjet Ereveld is dat nu wel anders. De toestroom van bezoekers neemt gestaag toe. Ik zie steeds meer toeristen of Russen die in Nederland wonen die hier een bezoek komen brengen. Dat doet me deugd, ja.

Jammer genoeg hebben we de jaarlijkse herdenkingen in april en mei vanwege het coronavirus niet kunnen vieren zoals we bedacht hadden. Dat was een flinke domper. Zeker met het oog op 75 jaar bevrijding had het ereveld ongetwijfeld kunnen rekenen op de nodige landelijke publiciteit. En meer aandacht betekent meer donateurs meer vrijwilligers.’’

(Artikel gaat verder onder de afbeelding.)


Het Koninkrijk der Nederlanden (Het Rijk) is eigenaar van het Sovjet Ereveld, dat voorheen als Russisch Ereveld werd aangeduid. Foto: Marcel Koch

Niet alleen het ereveld krijgt meer landelijke bekendheid, zo langzamerhand ben jij ook een bekende Amersfoorter/Nederlander geworden?
Beaamt: ,,Mijn naam is inderdaad onlosmakelijk verbonden met het Sovjet Ereveld. Ik doe mijn werk voor de stichting met ziel en zaligheid. En ja, ik word op straat herkend. Soms krijg ik natuurlijk wel de vraag of ik ‘die man van die dode Russen ben.’ (lachend) Ja, dat ben ik. Het Sovjet Ereveld is voor mij een soort tweede thuis geworden. Niet zo verwonderlijk als je al meer dan twintig jaar onderzoek doet naar de identiteit van de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen Sovjetsoldaten die hier liggen begraven.”

,,Ik heb veel families kunnen informeren. Daar was en is het mij om te doen. Aanvankelijk in opdracht -no cure no pay- van de Amersfoortse Courant, maar gaandeweg is het mijn levenswerk geworden. En nu voelt het ook wel als een morele plicht om daarmee door te gaan. Ik heb weleens de vraag gekregen: wanneer houdt het op? Het houdt natuurlijk nooit op, daar moet ik eerlijk over zijn. Er zijn nog steeds soldaten te identificeren, nog steeds families op te sporen, nóg meer bronnen aan te boren. Bovendien zijn er in vergelijking met toen ik begon meer onderzoekmethodes, onder meer met betrekking tot DNA, mogelijk. Ik ben nog niet klaar.’’

Remco Reiding werd in 2014 voor zijn opsporingswerk benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In 2015 werd hij onderscheiden door het staatshoofd van de Russische Federatie (Vladimir Poetin). In 2012 kwam zijn boek getiteld het Kind van het Ereveld uit.

Je opsporingswerk is gemakkelijker geworden?
,,De digitalisering heeft het onderzoekswerk absoluut vergemakkelijkt. Ik heb nu bijvoorbeeld de beschikking over een database waar je kunt zoeken op een deel van een naam. Ik hoef dus niet per se de eerste letter te weten. Daarbij hebben de Russen in 2005 hun hele oorlogsarchief online gezet. Een wereld van verschil met hoe het voorheen ging: toen zat ik in kaartenbakken te kijken op alfabet of gaf ik iemand in Moskou de opdracht om in archieven te kijken.’’

Kijk, ik moet zakendoen met Russen, Georgiërs en Oekraïners. Dat vergt een bepaalde vorm van diplomatie en communicatieve lenigheid

Wat doet deze plek met je?
,,Een begraafplaats brengt meestal een gevoel van somberheid met zich mee, maar ik ervaar dat niet meer zo. Dat komt omdat ik inmiddels geen grafstenen meer zie, maar de mensen achter die grafstenen. En die mensen zijn al 75 jaar dood. Ik ben vooral blij dat we eindelijk voor een deel weten wie ze zijn en dat familieleden van hen, na decennia van vermissing eindelijk weten waar hun vader, broer, grootvader of oom begraven ligt. Dat maakt voor die mensen een einde aan de onzekerheid en is voor hen immens belangrijk. Iedere keer weer krijg ik kippenvel als nabestaanden voor het eerst, na zoveel jaar, bij het graf van hun dierbare staan. Nee, dat went niet. Deze plek roept dus wel emoties bij mij op, maar niet perse somberheid.’’

Op 1 januari ben je in dienst getreden van de Stichting Sovjet Ereveld
,,Het Sovjet Ereveld had mij hard nodig. Ons wensenlijstje is nog lang. Eén daarvan is het renoveren van het Ereveld dat nu volop in gang is. Dat doen we in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting, de beheerder van het ereveld. Inmiddels zijn er drie rijen grafstenen vervangen voor nieuwe. De komende drie maanden volgen nog drie rijen en zo verder. Het is een megaproject van 450.000 euro. Met dank aan de Oorlogsgravenstichting en met financiële hulp van onder andere de Russische ambassade kunnen we de renovatie realiseren.

Wat die nieuwe stenen zo bijzonder maakt, is dat al het onderzoek van de afgelopen twintig jaar erin verwerkt is. Voor een leek is een oude steen vervangen door een nieuwe, maar ik zie bijvoorbeeld dat er op een graf een vadersnaam is bijgekomen, dat fout gespelde namen verbeterd zijn, dat het geboortejaar en de datum van overlijden er nu wel op vermeld staan. In totaal gaat het om duizenden aanvullende gegevens en verbeteringen. De oorlogsslachtoffers verdienen dat de juiste gegevens op hun steen staan vermeld. Ik zie het als een teken van respect.’’

Wat is jouw kracht?
,,Alex Engbers, vriend en voorzitter van de Stichting Sovjet Ereveld, noemt mij een ‘Macher’. Ik zorg ervoor dat dingen voor elkaar komen. Als ik iets doe, doe ik het met volle kracht en overtuiging. Daarbij heb ik inmiddels een groot netwerk en veel goodwill opgebouwd. Los daarvan moet je verstandig omgaan met gevoeligheden. Kijk, ik moet zakendoen met de Russen, maar ook met Georgiërs en Oekraïners. Dat vergt een bepaalde vorm van diplomatie en communicatieve lenigheid.’’ Relevante toevoeging: ,,Ik heb 8 jaar als correspondent in Rusland gewerkt, ik spreek vloeiend Russisch, ken de mores van de landen van de voormalige Sovjet-Unie – dat scheelt een flinke slok op een borrel om daar je weg te vinden. Als je de verkeerde mensen boos maakt, krijg je weinig voor elkaar.’’

Waar ben je het meest trots op?
Na enig nadenken: ,,Na meer dan twintig jaar onderzoek raak je niet meer zo snel van slag. Maar toch. Als ik een connectie maak, maak ik nog altijd een vreugdedansje. Het geeft me een goed gevoel dat ik belangeloos voor andere mensen iets heb kunnen betekenen. 218 opgespoorde families weten nu eindelijk waar hun vader, hun broer, echtgenoot of opa begraven ligt.’’


,,De oorlogsslachtoffers verdienen dat de juiste gegevens op hun steen staan vermeld”, aldus Reiding. Foto: Marcel Koch

Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Jolanda Woltjer
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie