‘Een jaar van opstaan en opnieuw beginnen’

AMERSFOORT - Waar 2010 het jaar was van het uiteenvallen van de Burger Partij Amersfoort en het opstappen van wethouder Ben Stoelinga, stond 2011 in het teken van het aftreden van D66-wethouder Mirjam Barendregt en de miljoenenoverschrijding rond het Eemhuis. ,,Het was een hectisch, enerverend en emotioneel jaar, maar ook een jaar van opstaan en opnieuw beginnen’’, vertelt Mirjam Barendregt in een exclusief interview met DeStadAmersfoort.nl.

door John Spijkerman

Het rapport over de gang van zaken rond het Eemhuis is gepresenteerd en besproken in de gemeenteraad. Gemeentesecretaris Henk Huitink stapte op, maar het college van b en w bleef zitten. Verantwoordelijk wethouder Mirjam Barendregt is de enige bestuurder die consequenties heeft getrokken uit het debacle rond het Eemhuis. Na maanden van zwijgen wil ze reageren.

In februari 2011 kwam wethouder Mirjam Barendregt met het plan om het nieuwe Eemhuis in te richten zonder Poppodium de Kelder en de uitvoeringszaal van Scholen In de Kunst. De vrijvallende ruimte zou ingenomen worden door kunsthal KAdE. Ook Archief Eemland, de bibliotheek Eemland en Scholen in de Kunst zouden ruimte krijgen in het Eemhuis. Voor het huidige onderkomen van KAdE in het gebouw van de Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed aan het Smallepad, zou een andere huurder worden gezocht. ,,Het was een goed plan’’, vertelt Barendregt. ,,Alle financiële mensen in de gemeente hebben er ook allemaal hun fiat aan gegeven. Ik heb niet getwijfeld dat het niet zou kunnen en de informatie niet zou kloppen.’’ Ze legt uit waarom. ,,Poppodium de Kelder kon alleen in het Eemhuis functioneren met een verdubbeling van de structurele subsidie. Scholen in de Kunst (SIdK) had al een uitvoeringszaal in De Icoon in Vathorst en had aangegeven dat één zaal genoeg was voor de amateurkunst. Wat dreigde was leegstand in het Eemhuis met drie uitvoeringszalen: twee voor het Poppodium en één voor SIK.’’

Geen twijfel

Toen het besluit werd genomen om KAdE in het Eemhuis onder te brengen was er volgens Barendregt geen enkele twijfel dat dit het beste was voor de toekomst van het Eemhuis en de culturele instellingen. ,,Want wat had je eraan een popodium te verhuizen naar een Eemhuis waar ze binnen een half jaar failliet zouden zijn omdat de gemeente niet drie ton per jaar structureel zou bijlappen? Ook zouden de uitvoeringszalen nog eens voor driekwart tot de helft van de tijd leegstaan. Er was toen geen enkel signaal was dat het niet zou kunnen.’’

,,Iedereen heeft gezegd ‘het is een goed besluit, maar het is niet mijn besluit. Ik ben de aanjager. Ik loop er niet voor weg. Ik ben er ook politiek verantwoordelijk voor. Laat daar geen misverstand over bestaan, maar het is natuurlijk niet het besluit van één persoon. Als ik ooit maar één vermoeden had gehad dat het niet had gekund, dan had ik dit natuurlijk nooit voorgesteld. Mijn beIangrijkste adviseurs, de directeur WSO en de toenmalige projectleider Eemhuis, gaven aan dat de financiële ruimte er was. Ik ben daarop afgegaan.’’

Barendregt vindt dat ze de gemeenteraad niet verkeerd heeft geïnformeerd. ,,Ik had geen andere informatie. Dan kan ik ook niet informeren. Ik heb gezegd dat het binnen ‘planning en budget’ kon. Er zou een bedrag van ongeveer 1,9 miljoen overblijven als het Poppodium en de uitvoeringszaal van SIdK niet in het Eemhuis gevestigd zouden worden. Genoeg om KAdE in het Eemhuis onder te brengen.’’

Barendregt beklaagt zich er nu over dat zij als wethouder zo slecht was geïnformeerd over het Eemhuis. ,,Als je het rapport leest en je ziet wat er eigenlijk al in 2010 bekend was, vraag je je af waarom die informatie mij nooit heeft bereikt. Ik heb uit het rapport moeten lezen dat MultiVastgoed de projectontwikkelaar die het Eemplein ontwikkelt, red. zich in 2009 al had teruggetrokken uit de Warmte Koude Opslag installatie bij het Eemplein. Iedereen had wel gelezen dat er vijf miljoen euro was versoberd aan het Eemhuis, maar niemand wist waar die versoberingen uit bestonden en ook niet dat het uiteindelijk niet om vijf miljoen euro ging. Dat heb ik allemaal in het rapport gelezen.’’

,,Ik was als portefeuillehouder verantwoordelijk, maar ik heb absoluut niet solistisch opgetreden’’, vindt Barendregt. Achteraf verwijt ze zichzelf dat ze niet kritischer is geweest. ,,Ik vind dat ik onderbouwingen en cijfers had moeten vragen, maar je kunt als wethouder en bestuurder niet functioneren als je niet kunt vertrouwen op je ambtelijke organisatie. In dit dossier had ik moeten doorvragen, maar ook dan weet ik niet of ik de informatie wel had gekregen. Misschien hadden andere mensen ook kritischer moeten zijn, maar dat is aan ieder voor zich.’’ Iedereen die bij het Eemhuis betrokken is geweest, moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen, vindt Barendregt. ,,Mensen moeten naar zichzelf kijken, naar hun eigen rol en daar lessen uittrekken of consequenties.’’

Verbijstering

Nadat de gemeenteraad in februari 2011 akkoord was gegaan met de inpassing van KAdE in het Eemhuis was Barendregt vooral druk met de inrichting van de openbare ruimte van het Eemplein. ,,Er is niet één keer een overleg geweest over het Eemhuis, of niet één keer een rapportage geweest of een overleg.’’ Ze ging er te veel vanuit dat als er problemen waren waarvan de bestuurder moest weten ambtenaren dat wel zouden agenderen. Zo werkte het ook op andere projecten. Ambtelijk werden de financiële problemen rond het Eemhuis vanaf eind mei beetje bij beetje duidelijk, blijkt uit het rapport, maar ze werden nog steeds onderschat. Begin juli 2011 hoorde Barendregt dat het niet goed ging met het Eemhuis. ,,Ik kreeg een telefoontje van de directeur WSO. Deze zei: ‘Ik heb een afspraak laten inplannen in je agenda, samen met de gemeentesecretaris over het Eemhuis’.’’ Vóór het gesprek kreeg ze, op haar verzoek, een notitie over de stand van zaken. ,,Toen ik dat las, had ik zoiets van van ‘hoe kan dit’. Het was verbijstering, boosheid, teleurstelling en ook echt onmacht. Ik heb toen alleen maar vragen gesteld. Hoe kan dit? Waar komt dit vandaan? Maar op iedere vraag die ik stelde, was geen antwoord. In dat gesprek heeft de gemeentesecretaris ook geadviseerd om nu niet verder naar buiten te gaan, maar eerst de dingen uit te zoeken.’’ De informatie over het Eemhuis besloeg op dat moment niet meer dan anderhalf A4-tje, stelt Barendregt. Bovendien waren veel mensen op vakantie of niet aanwezig op het gemeentehuis. ,,Daarom heb ik dat advies gevolgd. Dat had ik niet moeten doen. Ik had in ieder geval het college moeten informeren, via telefoon, mail en dat heb ik niet gedaan. Ik heb daar nog wel vaak over nagedacht. Het is uiteindelijk iets heel kleins, het besluit om hier wel of niet over te informeren, maar zoiets essentieels. Ontzettend stom. Na mijn vakantie op 22 augustus heb ik verder met de directeur WSO gesproken. De gemeentesecretaris was daar niet bij aanwezig. Wethouder Buijtelaar heeft er op die dag met zijn eigen staf financiën over gesproken.’’ De week erop kwam de zaak aan de orde in het college. ,,Dat was ook de eerste week dat het college weer compleet was. ,,Vóór 22 augustus is er in het college niet over het Eemhuis gesproken. Het heeft nooit op de agenda gestaan. Vergeet niet dat de bezuinigingen in de eerste helft van 2011 een ongelooflijke impact hebben gehad op zowel de ambtelijke organisatie, maar ook op het college. Er moest gewoon twintig miljoen structureel worden bezuinigd.’’ In een informatiebrief aan de gemeenteraad schrijft het college dat wethouder Barendregt door het college wel degelijk kritisch zou zijn ondervraagd en bevraagd over het Eemhuis. Barendregt kan het zich niet herinneren. ,,Ik herken me daar niet in. Niet zoals het daar staat. Natuurlijk is het gewoon in het college besproken zoals ieder stuk daar wordt besproken.’’

Emotioneel

De laatste twee à drie dagen vóór het besluit om af te treden, waren het moeilijkst voor Barendregt. ,,Dat was natuurlijk hartstikke zwaar, heel emotioneel. Aan de ene kant functioneer je gewoon door. Je agenda staat vol, je hebt heel veel afspraken. Op een gegeven moment zit je hoofd helemaal vol. Dan kun je er van alles bijhalen. Redenen waarom je niet zou moeten opstappen, maar ook redenen waarom je dat wel zou moeten doen. Dat vecht in je hoofd om wie er wint. Ik moest het dichtbij mezelf houden.’’ Vrijdag 2 september, tussen de middag nam ze het besluit om op te stappen. Nadat ze het besluit had genomen, had ze er ook vrede mee. ,,Rond 13.00 uur heb ik het de collega’s in het college verteld en toen ben ik mijn afscheidsbrief gaan schrijven waar ik drie kwartier later mee klaar was.’’

Ze zegt blij te zijn met het eindrapport over het Eemhuis. ,,Ik ben blij dat het allemaal is opgeschreven en uitgezocht.’’ Ze kan zich vinden in de kritiek op haar functioneren. ,,Het zijn dezelfde dingen die ik zelf ook vind.’’ De politieke discussies in gemeenteraad en college over het rapport heeft ze niet gevolgd. ,,Het gaat deels over jou, maar je kan er niks meer mee. Waarschijnlijk word je alleen maar boos van. Uit zelfbescherming kijk ik dan maar niet. Ik krijg de neiging om te reageren, of ik word boos of verdrietig of alledrie tegelijk. Dat is zinloos.’’ Voor kritiek die op de persoon gericht is, probeert ze zich af te sluiten. ,,Daar waar het over de zaak gaat, vind ik het allemaal prima. Ik heb er niks mee als het ongenuanceerd wordt of onder de gordel, ook naar ambtenaren toe. Dat is niet mijn manier van politiek bedrijven.’’

Het opstappen van gemeentesecretaris Huitink heeft haar verrast. ,,Maar ik had niet verwacht dat er helemaal niets zou gebeuren aan ambtelijke zijde.’’ Over verdere bestuurlijke consequenties doet ze geen uitspraak. ,,Dat is echt iets tussen raad en college. Daar ga ik niet over.’’ Barendregt vindt dat alle betrokkenen naar hun eigen functioneren moeten kijken. ,,Ik ga me nu niet achteraf de rol aanmeten om dat te beoordelen. Iedereen moet doen zoals hijzelf vindt dat hij het moet doen. Uit de organisatorische maatregelen die het college heeft genomen, blijkt wat er allemaal niet goed georganiseerd was.’’

Haar dossiers heeft ze een voor een met een toelichting overgedragen aan haar opvolger Pim van den Berg. ,,Dat is meer overdracht dan ik ooit heb gehad.’’ Ze beaamt dat het goed zou zijn geweest als dat bij het dossier Eemhuis ook zou zijn gebeurd. ,,Maar er was nul overdracht. Gewoon niks. Wat dat betreft kunnen dingen wel een tandje beter en ik ga ervan uit dat het college dat ook gaat doen.’’

Ze heeft niet het gevoel dat haar eigen partij D66 zich van haar heeft afgekeerd. ,,Dat voel ik helemaal niet zo.’’ Dat D66 het terecht vindt dat ze is opgestapt, komt overeen met wat ze zelf vindt. ,,Het zou toch bizar zijn als ze dat niet zouden mogen zeggen. Ik ben ook niet van de stiel dat de eigen partij de eigen wethouder moet verdedigen.’’

Doorgaan

Na haar afscheidsreceptie op 8 september is zij begonnen met de volgende stap in haar leven. Ze is er de persoon niet naar om in een zwart gat vallen. ,,Gelukkig ben je als mens meer dan alleen maar politicus.’’ Direct na haar aftreden als wethouder, begon ze als duo projectleider van het project GRID/Amersfoort Fotostad 2012. ,,Daar kan ik een hoop van mijn energie in stoppen.’’ Volgend jaar van 18 mei tot en met 13 juli worden er allerlei fototentoonstellingen in Amersfoort georganiseerd. Ze blijft actief en is nog regelmatig aanwezig bij culturele bijeenkomsten zoals de opening van het global village festival of de heropening van de Joriskerk. ,,Als ik klaar ben met het fotostadproject, kijk ik verder.’’

Ze heeft inmiddels ook een nieuwe baan gevonden en werkt sinds begin december bij VNU Exhibitions in Utrecht. ,,Ik ben businessunit manager. Samen met mijn team ben ik verantwoordelijk voor een aantal vakbeurzen in Nederland en België. Alles wat valt binnen het cluster construction en installation. Het gaat om zowel publieks- als vakbeurzen.’’

,,Je kan thuis gaan zitten met de gordijnen dicht en je wentelen in zelfmedelijden en hoe vreselijk het allemaal is en roepen dat ambtenaren je geen informatie hebben gegeven. Of je kunt zeggen ‘Dit project is voor mij bestuurlijk afgesloten en er komen nog onderzoeken die precies blootleggen hoe het zat’. Het betekent niet dat ik er niet stevig van baal of het niet erg vind dat er zo’n enorme overschrijding is. Natuurlijk hakt het erin. Het zou idioot zijn als ik zou zeggen dat het niet zo was. Ik deed iets dat ik ontzettend leuk vond, waar ik heel erg van genoot. Dan is dat er niet meer. Ik heb de eerste paar dagen na mijn aftreden honderden lieve en meelevende mailtjes gekregen, die heb ik toen niet allemaal kunnen lezen. Daar werd ik treurig van. Je moet er niet in blijven hangen. Er zijn mensen die in nog veel kloteriger situaties zitten dan ik omdat ze hun baan kwijtraken. Zorg dat je je zinnen verzet. Maak je ergens anders druk over. Zet je ergens anders voor in. Dat wil niet zeggen dat je het niet erg vindt. Je raakt je er alleen maar van in de put als je er in blijft hangen. Je kan het toch niet terugdraaien.’’