Het Elisabethziekenhuis
Het Elisabethziekenhuis .......

Beekdal 1: Een stadspark in plaats van vijfhonderd woningen

28 februari 2018 om 11:43 lokaal De strijd om het Beekdal

AMERSFOORT Machtspelletjes, een dubieuze ruil en een torenhoge inzet: de strijd om een groen Beekdal in Amersfoort is net het filmscript van een politieke thriller. Het project kostte de gemeente twintig miljoen euro en actievoerder Eduard Vosters tien jaar van zijn leven. Maar de grootste prijs is misschien wel de komst van de Westelijke Rondweg, onderdeel van een politieke ruildeal. Een reconstructie van de meest effectieve Amersfoortse bewonerslobby ooit. Vandaag deel 1.

Stadscafé de Observant, woensdag 7 april 2010. De onderhandelingen over een nieuwe coalitie zijn al weken bezig. Over de belangrijkste thema's, zoals de komst (of herstel, volgens sommige mensen) van een groen Beekdal, is al overeenstemming bereikt. Maar dan neemt VVD-onderhandelaar Ruud Luchtenveld de plaats in van partijgenoot Manfred Vogels De sfeer aan tafel verhardt. Hij uit scherpe kritiek op het plan om het Beekdal groen te houden. Een ongedekt tekort van 15 miljoen euro is hem veel te gortig. Hij en medeonderhandelaar Koos Voogt willen deze en andere gemaakte afspraken terugdraaien. Dat is onaanvaardbaar, stellen de onderhandelingspartners BPA, D66 en GroenLinks. Het is crisis.

Even lijken de coalitieonderhandelingen te mislukken. Totdat de nieuwe informateur en voormalig VVD-minister Pieter Winsemius na een paar dagen alle partijen opnieuw aan tafel weet te krijgen. Het CDA treedt op aandringen van de VVD toe tot de coalitie. En hier en daar worden nog wat punten en komma's in het coalitieakkoord gewijzigd. Op 29 april bereiken de partijen overeenstemming. Ook over het Beekdal.

Het coalitieakkoord van 2010, waarover volgende week in deel 2 meer, is historisch. Na tien jaar politiek gesteggel besluit de nieuwe coalitie dat het terrein van het voormalige Elisabethziekenhuis (deel van het Heiligenbergerbeekdal) groen wordt. Zo ontstaat er een groene 'long' vanaf de Bisschopsweg naar de A28. Amersfoort krijgt zo haar eigen Vondelpark, jubelen voorstanders.

Tegenstanders zijn furieus. Een groen Beekdal realiseren kost 20 miljoen euro. De kosten worden door de gemeente 'opgevangen' in verschillende jaarbegrotingen. Dat is wel erg veel geld in crisistijd, vinden veel mensen. Bovendien moet de stad ook al 20 miljoen euro bezuinigen. Het is volgens hen geen tijd om 'cadeautjes' uit te delen. Het tweede argument: er kunnen nu niet 300 tot 500 woningen op het ziekenhuisterrein worden gebouwd, zoals eerder het plan was. Terwijl er al jarenlang schreeuwend behoefte aan woningen is in Amersfoort-zuid. De stad is verdeeld, maar het plan gaat door.

CONTROVERSIEEL PLAN Het is fascinerend. Hoe is het mogelijk dat er een meerderheid is gevonden voor dit dure, ambitieuze en daarmee zeer controversiële project? Deze vraag is nu, acht jaar later, nog steeds actueel. Het groene Beekdal is nog lang niet af en de sloop van het Elisabethziekenhuis is al verschillende keren uitgesteld. Ik was dan ook blij met het verzoek van de stichting Regionaal Spitwerk om de casus groen Beekdal diepgaand te onderzoeken. We willen weten hoe belangrijke besluiten in Amersfoort tot stand komen. Wie trekken er aan de touwtjes? Hoe belangrijk is de rol van de gemeenteraad? Hoe ziet een succesvolle lobby eruit? En welke politieke spelletjes worden er gespeeld?

Om die vragen te kunnen beantwoorden, interview ik verschillende Amersfoortse politici en activisten. Zo ga ik langs bij Eduard Vosters. Hij heeft tien jaar lang actie gevoerd voor een groen Beekdal en is één van de bedenkers ervan. Alle partijleiders in Amersfoort hebben minimaal honderden keren mail- en telefooncontact met hem gehad. Hij overtuigde een aantal van hen persoonlijk om een groen Beekdal op te nemen in hun verkiezingsprogramma. VVD-raadsleden zetten hem lange tijd weg als een luchtfietser. Anderen zagen hem als een ongekend visionair. Vanwege zijn inspanningen voor het groene Beekdal werd hij in mei 2017 geridderd. Zelf kijkt hij er nuchter op terug. ,,Ik deed gewoon mijn best.''

Hij ontvangt me bij hem thuis aan de Johannes Bosboomstraat in het Vermeerkwartier. Vanuit de woonkamer kijken we uit over de sportvelden van voetbalclub CJVV, een deel van het Beekdal. Mappen vol met cultuurhistorische, financiële en plantechnische informatie over het Beekdal liggen uitgestald op tafel.

Vosters begint te vertellen. Hij en zijn vriend Han Gerlings bedenken in 2000 een revolutionair plan. Ze willen van het Heiligenbergerbeekdal één groot stadspark maken. Een belangrijk onderdeel van het plan is dat het terrein van het leegstaande Elisabethziekenhuis moet worden teruggegeven aan de natuur.

Hun idee sluit aan bij het visiestuk Venster op de Vallei, dat Utrechts Landschap in 2000 aanbood aan de gemeente Amersfoort. Daarin staat onder meer dat de snelwegen A28 en de A1 alle vroegere verbindingen tussen stad en ommeland onmogelijk hadden gemaakt. Op de plek waar in 1969 het Elisabethziekenhuis is geopend, waren daarvoor weilanden. De gemeente kocht destijds een aantal landbouwers uit om het ziekenhuis te realiseren. Vosters en Gerlings willen de oude structureren van het Beekdal herstellen. De politieke partijen in Amersfoort willen heel andere dingen met het terrein. De VVD wil luxe villa's en de PvdA en de SP willen er sociale huurwoningen laten bouwen. Ook andere politieke partijen hebben weinig oren naar het ambitieuze plan van Vosters en Gerlings. Alleen D66 en de BPA zijn meteen enthousiast. Maar deze partijen zijn op dat moment nog kleine spelers in de Amersfoortse gemeenteraad.

LUDIEKE ACTIES In 2003 richt Vosters met een aantal gelijkgestemden Stichting Heiligenbergerbeekdal op. Ze vallen direct op vanwege hun vasthoudende en vaak humoristische wijze van actievoeren. Rond alle grote beslissingen over het Beekdal gaan ze naar het stadhuis om hun mening te laten horen. In 2003 trekken de actievoerders militaire uniformen aan en zingen een strijdlied in de raadszaal. In 2004 nemen ze haast de voltallige gemeenteraad mee op een excursie met bootjes door het Beekdal. In 2006 laat Vosters raadsleden met grote houten blokken zien, wat er gebeurt als je op het Elisabethterrein flats neerzet. En verschillende keren serveren Vosters en zijn medestanders de raadsleden 'cake op de Beek' en 'troebel beekwater' (cake en appelsap).

Deze ludieke acties leveren de stichting veel publiciteit en goodwill op. Het aantal sympathisanten voor een groen Beekdal groeit gestaag. Zeker nadat Vosters in 2005 begint met het schrijven van beekberichten. De maandelijks berichten zijn te lezen op een informatiebordje bij Huize Randenbroek. Ook mailt hij ze naar 1.100 sympathisanten.

Heiligenbergerbeekdal

Het Amersfoortse deel van de Heiligenbergerbeekdal ligt tussen de A28 en de Monnikendam. Het gebied omvat Park Randenbroek, het terrein van het voormalige Elisabethziekenhuis, het terrein van het Sportfondsenbad, de ijsbaan, velden van diverse sportclubs, Stadsboerderij de Vosheuvel, een volkstuincomplex en een caravanopslag. Tussen de Monnikendam en het zwembad stroomt de Heiligenbergerbeek door een woonwijk. Sinds 2000 voeren inwoners van Amersfoort actie om het gebied groen te krijgen (vanaf 2003 onder de noemer Stichting Heiligenbergerbeekdal). In 2010 nam het nieuwe college het besluit om het terrein van het voormalige Elisabethziekenhuis te vrijwaren van woningbouw. Er komt een parkachtige omgeving. Als alles meezit is het project in 2020 afgerond.

Volgende week deel 2: Om het Beekdal na de sloop van het Elisabethziekenhuis groen te houden, moet actievoerder Eduard Vosters steun van een meerderheid in de gemeenteraad zien te verkrijgen. D66, met veel potentiële stemmers in de wijken rond het Beekdal, ziet als eerste de mogelijkheid zich met dit groene plan te profileren.

Deze publicatie is tot stand gekomen met financiële en redactionele ondersteuning van de stichting Regionaal Spitwerk die regionale onderzoekjournalistiek stimuleert.

Beekdal Huize Randenbroek.
De Varkensmarkt in juli 2008.
Fotopresentatie en maquette van de flats op 7 februari 2006.
Discussie met raadsleden op 4 maart 2006.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie