Amersfoortse wereldpremière voor uniek orgel

AMERSFOORT In de St. Franciscus Xaveriuskerk zal op zondag 19 januari om 15.30 uur het ensemble Le Nuove Musiche, onder leiding van Krijn Koetsveld, voor het eerst het Monteverdi-orgel bespelen dat in opdracht van het Nationaal Muziekinstrumentenfonds (NMF) speciaal is gebouwd.

Peter Bruinsma

,,Vanaf 1607 noemt Monteverdi al het orgel", legt Krijn Koetsveld uit. ,,Er was een orgel met houten pijpen aan het hof van Mantua. Als hij in 1612 naar Venetië gaat, laat hij twee houten orgels brengen die zorgden voor die lieflijke ofwel 'suave' klank. Het orgel is gebouwd met open cypressenhouten pijpen, een ontwerp naar enkele voorbeelden van instrumenten uit die tijd en decoraties zoals die bekend zijn uit Venetië in de vroege zeventiende eeuw. De windvoorziening kan met de hand worden gedaan, waardoor een bijzondere klank kan worden gerealiseerd. De research en de bouw van het orgel werd grondig voorbereid en begeleid. De bouw vond plaats in Garderen bij de firma Klop. Er werden testen gedaan met houtsoorten waarbij cypressenhout de voorkeur kreeg. Er werd gezocht naar het juiste klavier, de techniek van de ventielen, het ontwerp van de kast en praktische zaken als: is het orgel redelijk makkelijk vervoerbaar? De handmatige windvoorziening gebeurt door het omhoog bewegen van twee balgen aan de zijkant van het orgel door de zogenoemde calcant. Dat zorgt voor de zo rustige kenmerkende klank. Machinale besturing met behulp van een motortje is ook mogelijk."

LIEFLIJKE KLANK Het orgel heeft open, houten pijpen die zorgen voor de delicate, 'suave' klank zoals de beroemde componist Claudio Monteverdi die in 1607 beschrijft. Daarnaast is het orgel in Italië voorzien van prachtige schilderingen. Niet eerder kwam iemand op het idee om een orgel te maken waar Monteverdi zo liefdevol over spreekt: een orgel met houten pijpen die zorgen voor die prachtige kenmerkende lieflijke klank, die zo mooi samensmelt met stemmen en instrumenten. Klavecinist, organist, dirigent en inmiddels alom geprezen Monteverdi-kenner Krijn Koetsveld kwam tijdens het opnemen van alle madrigalen van Monteverdi met het ensemble Le Nuove Musiche wel op dit idee en ging daarmee naar het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds.

Deze stichting, die hoogwaardige muziekinstrumenten in bruikleen geeft aan professionele musici en conservatoriumstudenten omarmde het project. De afgelopen maanden kwam Koetsveld wekelijks in Garderen bij de bouwer Klop om alle details zorgvuldig te overwegen en te bepalen. Samen met extern adviseur Pieter van Dijk en de mensen van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds werd elke stap besproken. Een uiterst tevreden Koetsveld zag de Venetiaanse decorateur al aan het werk. ,,Het orgel ziet er waanzinnig uit ontworpen en beschilderd door Michele Barchi, een Italiaanse musicus en decorateur."

VOOR HET EERST Op zondag 19 januari zal het Monteverdi-orgel voor het eerst worden bespeeld in het concert met ensemble Le Nuove Musiche. ,,We zullen het orgel in al zijn facetten en in verschillende combinaties laten horen. Als soloinstrument, bij een duet van twee sopranen, een solostem of in combinatie met andere instrumenten, maar ook in prachtige grote werken uit de Selva Morale e Spirituale, de bundel bijzondere muziek die Monteverdi in 1641 in Venetië heeft laten uitgegeven".

De middag wordt gepresenteerd door Ab Nieuwdorp, presentator bij Radio 4. Extern adviseur Pieter van Dijk, betrokken bij de bouw van het orgel zal een stuk spelen en zelfs de Italiaanse decorateur zal het nieuwe orgel bespelen. Daarnaast wordt de film vertoond van het hele maakproces. De Italiaanse ambassadeur heeft zijn komst al aangekondigd en ook de gemeente Amersfoort zal acte de precense geven.

OP DE KAART Eén ding staat vast: de presentatie van dit enige Monteverdi-orgel ter wereld zet Amersfoort wel op de kaart. Daarom zal de Mariënhof gedeeltelijk de thuisbasis worden van het instrument. Kleine concerten en lezingen zullen worden georganiseerd.

Krijn Koetsveld zal het Monteverdi-orgel ook bij de uitvoering van de Johannes Passion die hij met het Nieuw Bach Ensemble brengt gaan gebruiken. Koetsveld is een groot kenner en bewonderaar van Monteverdi. Hij is initiatiefnemer van het Monteverdi XL Festival en recent verscheen er bij uitgeverij Bekking & Blitz een boek van zijn hand over het leven van Monteverdi. De volgende stap in de Monteverdi actie is het opnamen van alle geestelijke werken. Met dit prachtige nieuwe oude orgel.

Toegangskaarten zijn te verkrijgen via de website: www.lenuovemusiche.nl en eventueel aan de kerk.